در آسیب کلیوی حاد (که پیش از این نارسایی کلیوی حاد) نام داشت کاهش یا از دست رفتن عملکرد کلیه‌ها در مدت‌زمانی کوتاه (چند ساعت، یا چند روز یا هفته) رخ می‌دهد و موقتی و معمولاً برگشت‌پذیر است.

چه عواملی موجب آسیب کلیوی حاد می‌شود؟

آسیب کلیوی حاد دلایل متعددی دارد؛ که رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1- کاهش خون‌رسانی به کلیه‌ها: کم‌آبی شدید ناشی اسهال، خونریزی، سوختگی یا افت فشارخون.

2- عفونت شدید، بیماری جدی یا بعد از عمل جراحی مهم

3- انسداد ناگهانی مسیر ادرار: سنگ‌های کلیوی رایج‌ترین دلیل انسداد مجاری ادرار می‌باشند.

4- دلایل دیگر: مالاریا فالسیپاروم، لپتوسپیروزیس (تب شالیزار)، مارگزیدگی، بیماری‌های خاص کلیوی، حاملگی، عوارض و اثرات جانبی برخی از داروها (مسکن‌های غیراستروئیدی، آمینوگلیکوزیدها، اشعه ایکس، معجون‌های خاص گیاهی).

نشانه‌های آسیب کلیوی حاد

در آسیب کلیوی حاد، به دلیل قطع ناگهانی عملکرد کلیه و تجمع سریع مواد زائد و اختلال در توازن مایعات و الکترولیت‌ها، بیمار علائم زودهنگام و قابل‌توجهی را نشان می‌دهد.

نوع علائم و شدت آن‌ها در هر بیمار متفاوت است.

این علائم عبارت‌اند از:

1- علائم ناشی از شرایط زمینه‌ای (اسهال، خونریزی، تب، لرز و ...) که موجب نارسایی کلیوی می‌شوند؛ نارسایی کلیوی حاد از دست رفتن سریع و معمولاً موقت عملکرد کلیه‌ها است.

2- کاهش حجم ادرار (حجم ادرار ممکن است در معدودی از بیماران در حد طبیعی باقی بماند).

3- تورم زانوها یا پاها و افزایش وزن ناشی از احتباس مایعات.

4- بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، سکسکه، ضعف، رخوت و گیجی.

5- علائم حاد و تهدیدکننده زندگی همچون؛ تنگی نفس، درد قفسه سینه، اختلال هوشیاری یا تشنج، استفراغ خونی و اختلال در ضربان قلب به دلیل سطوح بالای پتاسیم در خون.

6- در مراحل اولیه نارسایی کلیوی حاد برخی از بیماران فاقد علامت هستند و بیماری به‌صورت ناگهانی زمانی کشف می‌شود که آزمایش خون به دلایلی دیگر انجام می‌شود.

تشخیص آسیب کلیوی حاد

بسیاری از بیماران مبتلا به آسیب کلیوی حاد علائم غیر مشخص دارند یا اصلاً بدون علامت هستند؛ بنابراین، در هر حالتی که احتمال ایجاد آسیب حاد کلیه وجود دارد یا درصورتی‌که کوچک‌ترین شکی در مورد بروز این علائم وجود دارد، باید به آسیب کلیوی حاد فکر کرد و با انجام آزمایش‌های لازم این اختلال را در فرد بررسی کرد. تشخیص با آزمایش خون (افزایش سطح کراتینین سرم و اوره خون)، اندازه‌گیری حجم ادرار، آزمایش ادرار و سونوگرافی تایید می‌شود. در بیماران مبتلا به آسیب کلیوی حاد، شرح‌حال دقیق، معاینه بالینی کامل و بررسی‌های آزمایشگاهی و رادیولوژیک وسیعی برای ارزیابی دلایل، عوارض و پیشرفت بیماری انجام می‌شود. درمان آسیب کلیوی حاد در بیشتر بیماران، آسیب کلیوی حاد را با مدیریت صحیح می‌توان برطرف داد. اما درمان نامناسب و یا با تاخیر موارد شدید نارسایی کلیوی حاد می‌تواند زندگی بیمار را به خطر اندازد. علائم نارسایی کلیوی حاد ناشی از دلایل زمینه‌ای و مشکلات کلیوی حاد هستند.

مراحل اصلی درمان آسیب کلیوی حاد عبارت‌اند از:

1- تصحیح یا درمان علل آسیب کلیوی.

2- دارودرمانی و اعمال حمایتی

3- توصیه‌های غذایی

4- دیالیز

1- تصحیح یا درمان علل آسیب کلیوی:

•  شناسایی و درمان علت زمینه‌ای مهم‌ترین اصل در درمان آسیب کلیوی حاد است.

•    درمان خاص علل زمینه‌ای مانند افت فشارخون، عفونت، انسداد مجاری ادراری و ... برای بهبود نارسایی کلیوی ضروری است.

•  چنین درمانی مانع آسیب بیشتر به کلیه شده و متعاقباً امکان بهبودی میسر می‌شود.

2- دارودرمانی و اقدامات حمایتی:

•       هدف حمایت از کلیه‌ها و پیشگیری یا درمان عوارض است.

•   درمان عفونت‌ها و پرهیز از داروهایی که برای کلیه‌ها سمّی و مضر هستند (مثل ضد التهاب غیراستروئیدی). استفاده از داروهای افزایش‌دهنده ادرار مانند فوروزماید به افزایش حجم ادرار و پیشگیری از تجمع مایعات در بدن خصوصاً در ریه‌ها که دلیل تنگی نفس است، کمک می‌کند.

درمان حمایتی:

داروهایی که داده می‌شوند به تصحیح فشارخون بالا یا پایین، کنترل تهوع و استفراغ، کنترل پتاسیم خون، کاهش تنگی نفس و پیشگیری یا کنترل تشنج کمک می‌کنند.

در نارسایی کلیوی حاد معمولاً با درمان مناسب کلیه‌ها کاملاً درمان می‌شوند.

3- توصیه‌های غذایی

•         محدودیت‌های مناسب غذایی از علائم پیشگیری می‌کند یا عوارض آسیب کلیوی حاد را کاهش می‌دهد. •            اندازه‌گیری دریافت مایع. دریافت مایعات روزانه باید برنامه‌ریزی‌شده باشد، حجم ادرار و وضعیت مایعات بدن را باید در خاطر نگه داشت. معمولاً، محدودیت مایعات برای پیشگیری از ادم و عوارضی چون تنگی نفس ضروری است.

• محدودیت دریافت پتاسیم. از غذاهای غنی از پتاسیم، مانند میوه‌ها، آب‌میوه‌ها، میوه‌های خشک و ... پرهیز کنید تا از بالا رفتن سطح پتاسیم در خون که عارضه‌ای بسیار جدی و تهدیدکننده زندگی است، پیشگیری کنید. •           محدودیت دریافت نمک. محدودیت دریافت نمک به کاهش تشنگی، ادم و عوارضی چون فشارخون بالا و تنگی نفس کمک می‌کند.

•         تامین مواد غذایی و کالری کافی

4- دیالیز جایگزینی کوتاه‌مدت عملکرد کلیه از طریق دیالیز (کلیه مصنوعی) ممکن است در معدودی از بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی حاد تا زمانی که عملکرد کلیه‌های آن‌ها بهبود یابد ضروری باشد. دیالیز چیست؟ دیالیز فرایند مصنوعی برای تقلید اعمال کلیه آسیب‌دیده است. مهم‌ترین اعمال دیالیز عبارت‌اند از دفع مواد زائد، دفع مایعات اضافی و اصلاح اسیدوز و اختلالات الکترولیتی.

دو نوع دیالیز وجود دارد:

همودیالیز و دیالیز صفاقی.

در آسیب کلیوی حاد با استفاده از درمان مناسب معمولاً کلیه‌ها کاملاً بهبود می‌یابند. در نارسایی کلیوی حاد با دارودرمانی صحیح و زودهنگام بدون دیالیز کلیه‌ها می‌توانند بهبود یابند.

در آسیب کلیوی حاد چه زمانی به دیالیز نیاز می‌شود؟

دیالیز در بیمارانی خاصی که مبتلا به اشکال شدیدی از آسیب کلیوی حاد هستند در زمانی که شدت علائم مرتباً افزایش می‌یابد و عوارض علیرغم درمان محافظتی کافی رخ می‌دهند نیاز می‌شود. اضافه‌بار شدید مایعات، هیپرکالمی (افزایش پتاسیم) غیرقابل‌کنترل و اسیدوز شدید رایج‌ترین موارد کاربرد دیالیز در آسیب کلیوی حاد هستند.

در آسیب کلیوی حاد درمان دیالیز تا چه مدتی نیاز است؟

•    بیماران خاصی با آسیب کلیوی حاد به دیالیز موقت (همودیالیز یا دیالیز صفاقی) نیاز دارند تا زمانی که عملکرد کلیه بهبود یابد.

• بیماران مبتلا به آسیب کلیوی حاد معمولاً ظرف 4-1 هفته بهبود می‌یابند که در طی این مدت ممکن است نیاز به دیالیز باشد.

•  درمان دیالیزی در آسیب کلیوی حاد معمولاً موقت است زیرا کلیه‌ها نهایتاً در اکثر موارد بهبود می‌یابند به تعویق انداختن دیالیز به دلیل هراس از دیالیز دائمی می‌تواند در آسیب‌های کلیوی حاد تهدیدی برای زندگی باشد. پیشگیری از آسیب کلیوی حاد

•  درمان زودهنگام دلایل بالقوه و بررسی متناوب عملکرد کلیه در برخی از بیماران.

•  پیشگیری از فشارخون بالا و تصحیح فوری آن.

•  پرهیز از داروهای با سمیت کلیوی و درمان سریع عفونت‌ها و کاهش حجم ادرار. تنها چند روز به دیالیز نیاز است اما تاخیر در دیالیز می‌تواند زندگی را به بیندازد.