تشخیص بیماری کلیوی

• آزمایش ادرار برای باسیل اسیدی سریع: این آزمایش در تشخیص توبرکلوز (سل) مجرای ادرار سودمند است.

 2- آزمایش‌های خون

آزمایش‌های مختلف خون برای تشخیص بیماری مختلف کلیوی لازم هستند.

• کراتینین و اوره

سطوح کراتینین و اوره خون عملکرد کلیه‌ها را منعکس می‌کنند. کراتینین و اوره دو محصول جانبی هستند که به‌طور طبیعی از طریق کلیه‌ها از خون برداشته می‌شوند. وقتی‌که عملکرد کلیه‌ها کاهش می‌یابد، سطوح کراتینین و اوره خون افزایش می‌یابد. مقدار طبیعی کراتینین سرم از 0.9 تا 1.4 میلی‌گرم/ دسی لیتر و مقدار طبیعی نیتروژن اوره خون BUN 20 تا 40 میلی‌گرم بر دسی لیتر است. مقدار بالاتر نشانه آسیب کلیوی است. سطح کراتینین در مقایسه با BUN راهنمای قابل‌اعتمادتری در مورد عملکرد کلیه است.

• هموگلوبین

کلیه‌های سالم به تولید گلبول‌های قرمز خونی کمک می‌کنند که حاوی هموگلوبین هستند. وقتی‌که هموگلوبین پایین است، این حالت کم‌خونی نامیده می‌شود. کم‌خونی علامت رایج و مهمی از بیماری‌های کلیوی مزمن است؛ اما کم‌خونی در سایر بیماری‌ها نیز بسیار شایع است؛ بنابراین کم‌خونی آزمایش خاص بیماری‌های کلیوی نیست. کراتینین سرم آزمایش استاندارد خون است که به‌صورت معمول برای غربالگری و کنترل بیماری کلیه به کار می‌رود.

• دیگر آزمایش‌های خون

 آزمایش‌های مختلف خون که در بیماران کلیوی انجام می‌شود عبارت‌اند از: قند خون، آلبومین سرم، کلسترول، الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم و کلر)، کلسیم، فسفر، بی‌کربنات، تیتر ASO، سطح کمپلمان ها و ...

 3- آزمایش‌های رادیولوژی

• سونوگرافی کلیه‌ها

آزمایش اولتراسوند کلیه ساده، سودمند، سریع و بی‌خطر است (عدم مواجهه با اشعه) و اطلاعات ارزشمندی نظیر اندازه کلیه و وجود کیست‌ها، سنگ‌ها و تومورها ارائه می‌کند. همچنین اولتراسوند قادر به کشف انسداد جریان ادرار در مجرای ادرار نیز می‌باشد. در مرحله پیشرفته CKD یا ESKD ممکن است اندازه هر دو کلیه کوچک باشد.

• رادیوگرافی از شکم

این آزمایش در تشخیص سنگ‌های کلسیمی در سیستم مجاری ادراری سودمند است.

• رادیوگرافی داخل وریدی قسمت‌های مختلف دستگاه ادراری IVU

IVU (که با نام پیلوگرافی داخل وریدی IVP نیز شناخته می‌شود) یک آزمایش خاص رادیوگرافی است. در این آزمایش یک رنگ حاوی ید (مایعی که در فیلم‌های رادیوگرافی قابل‌مشاهده است) به ورید بازو تزریق می‌شود. این رنگ از کلیه می‌گذرد و در ادرار ترشح می‌شود. مجاری ادراری (کلیه‌ها، پیشابراه و مثانه) این ماده را منتقل می‌کنند و این امر اجازه مشاهده کل مجاری ادراری را می‌دهد. مجموعه‌ای از تصاویر رادیوگرافی در فواصل زمانی مشخص گرفته می‌شود که دید کاملی از آناتومی سیستم ادراری ارائه می‌کند. IVU می‌تواند مشکلاتی چون وجود سنگ، انسداد، تومور و حالات غیرطبیعی در ساختار و عملکرد کلیه‌ها را نشان دهند. در موارد CKD پیشرفته، به این دلیل که تزریق رنگ می‌تواند بر عملکرد از پیش تضعیف‌شده کلیه‌ها تاثیر بگذارد، IVU معمولاً توصیه نمی‌شود. مهم‌ترین آزمایش‌های غربالگری در بیماری‌های کلیوی آزمایش‌های ادرار، کراتینین سرم و سونوگرافی کلیه‌ها هستند.

در نارسایی کلیه، دفع ماده حاجب رادیوگرافی در طول آزمایش ممکن است ناکافی باشد. این آزمایش در زمان حاملگی نیز توصیه نمی‌شود. به دلیل وجود CT اسکن و اولتراسوند، این آزمایش این روزها بسیار کمتر استفاده می‌شود.

• رادیوگرافی از پیشابراه و مثانه در حالت دفع

VCUG آزمایش رادیوگرافی از پیشابراه و مثانه در حالت ادرار یا همان VCUG که پیش از این با عنوان MCU نامیده می‌شد رایج‌ترین آزمایشی است که در ارزیابی مجاری ادراری کودکان استفاده می‌شود. در این آزمایش خاص رادیوگرافیکی، تحت شرایط استریل، مثانه با ماده واسطه کنتراستی از طریق کاتتر ادراری پر می‌شود. بعد از پر شدن مثانه، کاتتر ادراری برداشته می‌شود و از بیمار خواسته می‌شود که ادرار کند. عکس‌های رادیوگرافیک که در فواصل طی ادرار گرفته می‌شوند خروجی مثانه و پیشابراه را نشان می‌دهند. این آزمایش در تشخیص برگشت ادرار به میزنای و کلیه‌ها (که رفلاکس مثانه به حالب یا VUR نامیده می‌شود) و شناسایی حالات غیرطبیعی مثانه و پیشابراه مفید است.

• دیگر آزمایش‌های رادیولوژیک در شرایط خاص تشخیصی بیماری‌های خاص کلیوی

آزمایش‌های دیگری همچون سی‌تی‌اسکن کلیه و مجاری ادرار، داپلر کلیوی، اسکن هسته‌ای با رادیو دارو، آنژیوگرافی کلیوی، پیلوگرافی برگشتی و روبه‌جلو نیز می‌تواند سودمند باشد. 4- دیگر آزمایش‌های خاص بیوپسی کلیه، سیستوسکوپی و نوار مثانه آزمایش‌های خاصی هستند که در تشخیص دقیق مشکلات خاص کلیوی ضروری هستند. بیوپسی کلیه بیوپسی کلیه آزمایش مهم سودمندی در تشخیص بیماری‌های خاص کلیوی مانند گلومرولونفریت، بیماری‌های خاص مربوط به توبول-های کلیوی و توبول های بینابینی و ... است. سونوگرافی کلیه یک آزمایش ساده بی‌خطر است که برای تعیین اندازه، شکل و محل کلیه‌ها استفاده می‌شود.

بیوپسی کلیه چیست؟

در طول بیوپسی کلیه، تکه کوچکی از بافت کلیه از طریق یک سوزن برداشته‌شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. بیوپسی کلیه برای تشخیص ماهیت دقیق بیماری‌های خاص کلیوی مانند گلومرولونفریت ها و بیماری‌های توبول های بینابینی کلیه و ... انجام می‌شود.

چه زمانی بیوپسی کلیه توصیه می‌شود؟

در بیماری‌های خاصی از کلیه گرفتن یک تاریخچه مفصل، بررسی فیزیکی و آزمایش‌های متداول قادر به انجام تشخیص دقیق نمی‌باشند. در چنین بیمارانی، بیوپسی کلیه ممکن است اطلاعات بیشتری را ارائه کند که تشخیص دقیق را ممکن می‌کنند.

بیوپسی کلیه در چه زمانی سودمند است؟

بیوپسی کلیه تشخیص دقیق بیماری‌های خاص کلیوی نامشخص مانند گلومرولونفریت و بیماری‌های توبول های بینابینی کلیه و ... را انجام می‌دهد. با این اطلاعات، نفرولوژیست قادر به برنامه‌ریزی برای استراتژی موثر درمانی و راهنمایی بیماران و خانواده‌هایشان در مورد شدت و دوره بیماری خواهد بود. انجام بیوپسی کلیه از طریق کدام تکنیک است؟ رایج‌ترین متد، بیوپسی از طریق سوزن و از روی پوست است (معمولاً در محل رادیولوژی انجام می‌شود) که در آن‌یک سوزن توخالی از پوست به کلیه‌ها عبور داده می‌شود. روش دیگری که به‌ندرت استفاده می‌شود بیوپسی باز است که به جراحی نیاز دارد (در اتاق عمل انجام می‌شود).

بیوپسی کلیه چگونه انجام می‌شود؟

• بیمار در بیمارستان پذیرش‌شده و رضایت او اخذ می‌گردد.

• قبل از بیوپسی اطمینان حاصل می‌شود که فشارخون و آزمایش‌های خون مربوط به لخته شدن در حد نرمال هستند. توصیه می‌شود که داروهایی که به‌منظور پیشگیری از لخته شدن استفاده می‌شوند (مانند آسپرین و کلوپیدروژل) حداقل 2-1 هفته پیش از بیوپسی قطع شوند. بیوپسی کلیه آزمایشی است که برای تایید بیماری‌های خاص کلیوی مانند گلومرولونفریت و بیماری‌های توبول های بینابینی کلیه انجام می‌شود.

• سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن برای شناسایی موقعیت کلیه‌ها و تعیین محل دقیق بیوپسی انجام می‌شود.
• از بیمار خواسته می‌شود که رو به شکم دراز بکشد – یک حوله یا متکا در زیر شکم او قرار داده می‌شود. در طی فرایند بیمار کاملاً هوشیار است. در کودکان کم سن و سال بیوپسی کلیه با بیهوشی کامل انجام می‌شود، بنابراین کودک هوشیار نیست.
•  بعد از ضدعفونی کردن کامل پوست، محل بیوپسی با بی‌حسی موضعی بی‌حس می‌شود تا درد و ناراحتی را به حداقل برساند. 
• با استفاده از یک سوزن بیوپسی توخالی 2 یا 3 قطعه رشته مانند از کلیه به دست می‌آید. این نمونه‌ها برای پاتولوژیست فرستاده می‌شوند تا بررسی بافتی آسیب‌شناسی روی آن‌ها انجام شود.
• بعد از بیوپسی، روی محل بیوپسی فشار وارد می‌شود تا از خونریزی جلوگیری شود. بیمار به مدت 12-6 ساعت باید کاملاً استراحت کند و معمولاً روز بعد از بیوپسی، مرخص می‌شود.
• به بیمار توصیه می‌شود که حداقل 4-2 هفته بعد از بیوپسی از انجام کارهای سنگین و ورزش اجتناب کند. آیا بیوپسی کلیه خطری دارد؟ همچون هر فرایند جراحی دیگر، مشکلاتی در معدودی از بیماران بعد از انجام بیوپسی رخ می‌دهند. درد خفیف یا احساس ناراحتی در محل سوزن و ادرار قرمز یک یا دو بار غیرمتداول نیست، اما معمولاً خودبه‌خود خوب می‌شود. در موارد نادری که خونریزی ادامه می‌یابد، ممکن است نیاز به تزریق خون باشد. در شرایط حاد و بسیار نادر که خونریزی شدید لاینقطع ادامه دارد ممکن است نیاز به برداشتن کلیه توسط جراح نیاز شود. برخی اوقات بافتی که از کلیه به‌دست‌آمده است ممکن است برای تشخیص کافی نباشد (حدود 1 مورد از هر 20 مورد). ممکن است به تکرار بیوپسی در چنین مواردی نیاز شود. بیوپسی کلیه معمولاً با استفاده از سوزن توخالی نازک درحالی‌که بیمار کاملاً هوشیار است انجام می‌شود.