شروع غذای جامد برای شیرخوار

ارائه غذای جامد یا غذای مکمل از 6 ماهگی به بعد شروع می شود در ابتدا آشنا شدن با غذای جامد مهم تر از حجم غذایی است که می خورد چون شیرخوار هنوز بیشترین انرژی و تغذیه اصلی خود را از شیر مادر یا شیر خشک اولیه بدست می آورد از بدو تولد تا قبل از شش ماهگی شیرخوار فقط با شیر مادر یا فرمولا تغذیه می شود شیر مادر بهترین غذا تا شش ماهگی است تغیه با آن راحت ، همیشه در دسترس ، با دمای مناسب و یک غذای مناسب و ایده ال برای نوزاد است اما اگر مشکلاتی برای دادن شیر مادر وجود داشت شیر خشک یا فرمولا یک آلترناتیو مناسب خواهد بود و هرگز نباید شیر گاو تا قبل از 12 ماهگی به کودک داده شود و بعد از آن هم به عنوان غذای اصلی به حساب نمی آید و بعد از شش ماهگی غذاهای نیمه جامد مثل پوره ، فرنی و یا شیربرنج به کودک داد در این سن کودک می تواند غذا را به سمت دهان ببرد بجود و قورت دهد در مورد نوزاد نارس برای شروع غذای کمکی باید با پزشک وی مشورت کنید

علایم شیرخواری که آمادگی تغذیه با غذای جامد را دارد

سه علامتی که نشان دهنده آمادگی شیرخوار برای شروع تغذیه کمکی است :

• شیرخوار بتواند در حالت نشسته سر خود را نگهدارد
• بتوانند هماهنگی چشمها ، دست و دهان را برقرار کنند بنابراین می تواند غذا را ببیند با دست بردارد و در دهان بگذارد
• بتواند غذا را ببلعد

رفتارهایی که  والدین اشتباها فکر می کنند نشان دهنده آمادگی کودک برای شروع غذای جامد است ( شست دست خود را به دهان می برد ،در طول خواب شبانه بیشتر از قبل برای تغذیه بیدار می شود ، بیشتر از قبل شیر می خواهد ) در حالیکه این رفتارها در شیرخوار طبیعی است و نیاز نیست با علامت گرسنگی برای او غذای جامد شروع کرد شروع غذای کمکی بعضی از چیزها مثلا خواب شبانه را بیشتر نمی کند

چگونه غذای جامد را شروع کنیم

برای شروع مقدار کمی غذا قبل از وعده شیر به او بدهید مقدار غذا باید کم باشد مهمترین مسئله آشنایی شیرخوار با مزه و بافت غذا ( نیمه جامد ) و یادگرفتن به دهان بردن و بلع آن است اساس انرژی و تغذیه شیرخوار هنوز شیرمادر و یا فرمولای اولیه اوست بنابراین نیاز نیست 3 وعده در روز غذا بخورد روز اول یک قاشق غذا کافی است

بخاطر داشته باشید به غذای کودک شکر و نمک اضافه نکنید که شامل عصاره گوشت و عصاره سوپ که در مارکت ها وجود دارد و حاوی نمک فراوان است هم می شود نمک می تواند به کلیه و شکر به دندان شیرخوار آسیب بزند

• غذا خوردن برای شیرخوار یک مهارت جدید است و مثل سایر مهارت ها بعضی کودکان راحت تر و بعضی دیرتر یا با میل کمتر آن را یاد می گیرند
• وقت کافی بگذارید خصوصا برای بار اول زمانی را انتخاب کنید که عجله ندارید و یا کودک خسته نیست
• کم کم کار را پیشرفت دهید اجازه دهید کودک گرسنگی یا سیری خود را نشان دهد وقتی کودک با بستن محکم دهان یا چرخاندن سر علایم سیری را نشان داد غذا دادن به او را متوقف کنید اگر از قاشق استفاده می کنید منتطر باشید تا دهان خود را باز کند و به زور به بچه غذا ندهید و اگر غذا برای او جالب نبود تا وعده بعدی صبر کنید
• اگر به یک نوع غذا علاقه بیشتری نشان داد می توانید آن را تا 10 بار یا بیشتر تکرار کنید سپس غذای با طعم و بافت جدید استفاده کنید بعضی روزها کودک تمایل بیشتری به غذا نشان می دهد گاهی کمتر و بعد به روال عادی بر می گردد
• اجازه دهید کودک از لمس و نگهداشتن غذا لذت ببرد و با انگشتان خود برای غذا خوردن استفاده کند اگر به کودک با قاشق غذا می دهید یک قاشق مخصوص کودک به او بدهید
• حین غذا دادن به کودک حواس او را با تماشای تلویزیون و تبلت و گوشی پرت نکنید
• در حد امکان خانوادگی با هم غذا بخورید تا کودک غذا خوردن شما و دیگر اعضای خانواده را ببینید و یاد بگیرد

پیشرفت تغذیه

برای شروع غذای جامد از پوره غذاهای مخلوط و له شده به ابعاد کوچک استفاده کنید و کم کم بافت غذا را سفت تر کنید این کار کمک می کند کودک مهارت غذا خوردن را بهتر یاد بگیرد و برای غذای سفت تر آماده باشد

نکات ایمنی و بهداشتی

وقتی یک غذای جدید به شیرخوار می دهید او را تحت نظر داشته باشید

• همیشه قبل از تهیه غذا دستهایتان را بشویید و سطوح را تمیز کنید
• غذا را از نظر داغی و حرارت تست کنید
• میوه و سزیجات خام را شسته و ضد عفونی کنید و پوست میوه را بگیرید
• غذاهای سفت مثل آجیل ، سیب و هویج خام به کودک ندهید هرگونه دانه میوه و استخوان گوشت و ماهی را جدا کنید
• میوه های گرد و کوچک مثل انگور یا گوجه فرنگی گیلاسی و ... ابتدا به قطعات کوچک خرد کنید
• تخم مرغ بطور کامل بپزید و زرده سفت شود نیم بند نباشد
• همیشه در هنگام غذا خوردن کنار کودک باشید و از نظر پریدن غذا در حلق ( خفگی ) مراقبت کنید خفگی ناشی از انسداد راه تنفسی از رفلکس ته حلق ( gag ) متفاوت است این رفلکس با شروع غذای جامد ممکن است برای برخی کودکان اتفاق بیفتد و با افزایش مهارت غذا خوردن ( یاد گرفتن جویدن و بلعیدن به موقع ) برطرف می شود

علایم رفلکس ته حلق یا gag  

• خیس شدن چشم ها
• فشار دادن زبان به جلو یا خارج کردن از دهان
• اوغ زدن یا بیرون آوردن غذا از دهان و استفراغ

چک لیست تجهیزات تغذیه کودک

• کودک باید در الت صاف و ایمن بنشیند در صورت استفاده صندلی بلند غذاخوری کودک حتما کمربند ایمنی آن را ببندید و هرگز کودک را روی صندلی بلند ترک نکنید
• قاشق کوچک پلاستیکی و سبک با لبه های گرد که تیز نباشد برای کودک تهیه کنید و ظرف کوچک مخصوص کودک که از زیر به میز فیکس می شود استفاده کنید
• از شش ماهگی به همراه غذا با فنجان به کودک آب بدهید این کار مهارت جرعه نوشیدن را بالا می برد
• حین غذا خوردن کودک دور و بر خود را کثیف خواهد کرد بنابراین بهتر است زیر صندلی او یک پارچه پهن کنید تا از ریخت و پاش جلوگیری شود
• غذای پخته شده را می توانید به ابعاد کوچک فریز کنید
• وقتی از بطری استفاده می کنید به شیر مادر یا شیر خشک شکر یا مواد دیگر اضافه نکنید

ویتامین برای کودک

برای کودک شیرمادر خوار از بدو تولد ویتامین D تجویز می شود حتی اگر مادر ویتامین D مصرف کند و به همه بچه های 6 ماه تا 5 سالگی می توان ویتامین A,C,D داد

تغذیه

می توانید با یک نوع سبزی یا میوه به صورت پخته و نرم شده ( پوره ) شروع کنید مثل پوره هویج ، کدو حلوایی ، بروکلی ، سیب زمینی و پوره سیب ، گلابی ، هلو ،موز ، طالبی و یا خربزه نرم  بدون افزودن شکر ، با این کار کودک با طعم های مختلف آشنا می شود مطمئن شوید که غذای پخته شده داغ نباشد غذاهای آلرژی زا شامل تخم مرغ – گلوتن و ماهی را بار اول به مقدار خیلی کم بدهید و کودک را از نظر واکنش آلرژیک تحت نظر بگیرید

از شش ماهگی به بعد شیر گاو را می توانید در تهیه غذا استفاده کنید اما مستقیم نباید تا یکسالگی به کودک بدهید لبنیات پرچرب مثل پنیر پاستوریزه بی نمک ، ماست ساده یا پنیر لبنه بدون نمک می توانید به کودک بدهید

با بازی و تفریح به کودک غذا بدهید اجازه دهید با انگشتان دست خودش غذا را بردارد تا غذا خوردن برای او مفرح و لذت بخش باشد و او را تشویق کنید

غذا را به ابعاد کوچک به اندازه دست خودش در آورید غذاهایی که به راحتی در دهان شکسته و خرد می شود مثل انگور نصف شده 

غذاهای نشاسته ای پخته شده مثل سیب زمینی ، ماکارانی ، نودل ، برنج نرم پخته شده ، نان و حبوبات مثل لوبیا و عدس و پروتئین شامل گوشت بدون استخوان ( گوسفند یا مرغ ) ، ماهی بدون استخوان ، تخم مرغ کاملا پخته شده ، پنیر بدون نمک و پرچرب پاستوریزه

تغذیه از 7 تا 9 ماهگی

 کودک را کم کم می توانید آماده تغذیه 3 بار در روزکنید ( صبحانه ، نهار ، عصرانه ) در کنار تغذیه با شیر حدود 4 بار در روز ( مثلا وقتی از خواب بیدار شد ، بعد از نهار ، عصر و قبل از خواب )

کودک در این سن غذای جامد بیشتری می خورد در نتیجه شیر کمتری خواهد خورد کودکان شیر مادرخوار هم خود را با تغذیه جدید منطبق خواهند کرد و کودکانی که از ابتدا شیر خشک ( فرمولا ) مصرف کرده اند می توانند شبر دریافتی روزانه در مجموع 600 سی سی خواهند داشت غذای کودک را کم کم از نظر حجم و تنوع افزایش دهید و مطمئن شوید که تغذیه و انرژی وی تامین شده است

سعی کنید غذاهای حاوی آهن مثل گوشت ، ماهی ، سبزیجات سبز تیره ، لوبیا ، عدس در رژِم غذایی وی گنجانده شود

تغذیه کودک باید حاوی یک نوع از

• میوه و سبزی مثل بروکلی ، گل کلم ، اسفناج و کلم
• سیب زمینی ، نان ، برنج ، پاستا و دیگر غذاهای نشاسته ای
• لوبیا ، ماهی ، تخم مرغ ، گوشت و دیگر منابع غیر پروتئینی غیر لبنی
• تولیدات لبنی پرچرب پاستوریزه مثل ماست و پنیر کم نمک

تغذیه از 10 تا 12 ماهگی

کودک باید 3 وعده غذا روزانه مصرف کند ( صبحانه ، نهار و عصرانه ) و تقریبا 3 بار در روز شیر بخورد ( بعد از صبحانه ، بعد از نهار وشب قبل از خواب ) . شیر مادر با افزایش سن کودک کمتر می شود و کودک خود را با رژیم غذایی جدید سازش می دهد و کودک با مصرف فرمولا تا 400 سی سی در روز می تواند فرمولا مصرف کند در این سن کودک می تواند غذا خوردن خود را مدیریت کند و با فنجان بنوشد.  بهتر است کودک با بقیه خانواده غذا بخورد تا خوب غذا خوردن را ببیند و برایش عادت شود

تغذیه از 12 ماهگی به بعد

به کودک 3 وعده غذای اصلی بدهید و سعی کنید برنامه غذایی او تنوع داشته باشد . برنامه غذایی زیر نیز توصیه می شود

• حداقل 4 بار در روز غذای چسبنده مثل سیب زمینی ، نان و برنج سرو کنید
• حداقل 4 بار در روز میوه و سبزیجات
• حداقل 350 سی سی شیر یا 2 بار محصولات لبنی
• حداقل یک بار در روز پروتئین با منشاء حیوانی ( گوشت ، ماهی ، تخم مرغ ) یا 2 بار از منابع گیاهی ( لپه ، لوبیا ، عدس ، نخود )

به کودک می توانید دو بار میان وعده سالم بین دو غذای اصلی بدهید مثل

• میوه تازه مثل سیب و موز بریده شده ، گلابی کاملا رسیده و پوست کنده یا هلو
• سبزیجات پخته یا خام مثل برش های خیار و هویج
• ماست پاستوریزه پرچرب
• پنیر کم نمک پاستوریزه
• نان

WHO توصیه می کند کودک می تواند تا دو سال حتی کمی بیشتر شیرمادر بخورد بنابراین می توانید در کنار تغذیه جامد به کودک خود شیر بدهید ولی میزان آن را کم کنید اما بعد از 12 ماهگی نیازی به فرمولا نیست

در این سن کودک می تواند شیر گاو مصرف کند برای بچه های کمتر از 2 سال که نیاز به ویتامین و انرژی بیشتر دارند شیر پر چرب مناسب تر است و از 2 سالگی به بعد اگر خوب غذا می خورند می توانید شبر کم چرب بدهید و از 5 سالگی شیر 1 درصد مناسب است