با شروع فصل‌های سرد سال، بسیاری از والدین این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا استفاده از بخور گرم برای کودک بهتر است یا بخور سرد؟ در این مطلب به‌صورت ساده و علمی، به تفاوت این دو نوع بخور، نقش رطوبت در سلامت تنفسی و نکات مهم در استفاده از دستگاه بخور پرداخته‌ایم تا والدین بتوانند انتخابی آگاهانه و ایمن برای فرزند خود داشته باشند.

تفاوت بخور گرم و بخور سرد

در زمان سرماخوردگی یا گرفتگی بینی، دستگاه بخور با افزایش رطوبت هوا به تسهیل تنفس کمک می‌کند. هر دو نوع بخور — گرم و سرد — از نظر تأثیر بر رطوبت محیط مشابه هستند، اما تفاوت اصلی آن‌ها در ایمنی است.
بخور گرم به‌دلیل خطر سوختگی، به‌ویژه برای کودکان خردسال، توصیه نمی‌شود و گاهی می‌تواند باعث تورم بیشتر مخاط بینی شود. در مقابل، بخور سرد خطر سوختگی ندارد، ایمن‌تر است و مصرف انرژی کمتری دارد.
به همین دلیل، استفاده از بخور سرد معمولاً گزینه‌ی مناسب‌تر و مطمئن‌تری برای کودکان است.

رطوبت مناسب و ارتباط آن با آسم

رطوبت محیط تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت دستگاه تنفس دارد. اگر میزان رطوبت هوا خیلی زیاد یا بسیار کم باشد، می‌تواند علائم آسم و آلرژی را تشدید کند.

• در رطوبت بالای ۵۰ درصد، رشد کپک‌ها و کنه‌های گرد و غبار افزایش می‌یابد و آلرژی یا آسم ممکن است بدتر شود.

• در رطوبت پایین‌تر از ۳۰ درصد، مجاری تنفسی خشک می‌شوند، سرفه تشدید می‌شود و التهاب افزایش می‌یابد.

بهترین میزان رطوبت برای سلامت تنفس و کاهش علائم آسم، ۴۰ تا ۵۰ درصد است.

تفاوت مناطق مرطوب و خشک

شرایط اقلیمی نقش مهمی در تصمیم‌گیری برای استفاده از بخور دارد.

• در مناطق مرطوب مانند گیلان و شمال کشور، رطوبت طبیعی هوا معمولاً بالاتر از ۵۰ درصد است. در این مناطق، استفاده از بخور نه‌تنها لازم نیست بلکه ممکن است باعث رشد کپک و تشدید آلرژی شود. در چنین شرایطی، بهتر است از رطوبت‌گیر استفاده شود و تهویه‌ی اتاق حفظ گردد.

• در مناطق خشک مانند تهران، به‌ویژه در زمستان، رطوبت معمولاً پایین‌تر از ۳۰ درصد است. در این مناطق، بخور سرد می‌تواند در کاهش خشکی هوا، تسکین سرفه و بهبود تنفس کودکان مؤثر باشد.

برای بهترین نتیجه، رطوبت اتاق کودک را بین ۴۰ تا ۵۰ درصد حفظ کنید.

نحوه‌ی اندازه‌گیری رطوبت

برای اطمینان از مناسب بودن میزان رطوبت در اتاق، استفاده از رطوبت‌سنج دیجیتال توصیه می‌شود. این دستگاه کوچک و مقرون‌به‌صرفه می‌تواند میزان رطوبت هوا را با دقت بالا نشان دهد.
رطوبت‌سنج را در ارتفاع حدود ۱ تا ۱.۵ متری از زمین قرار دهید و روزانه مقدار رطوبت را بررسی کنید تا در محدوده‌ی مطلوب باقی بماند.

نکات مهم در نگهداری دستگاه بخور

رعایت نکات بهداشتی در نگهداری دستگاه بخور برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها ضروری است:

• آب مخزن دستگاه را هر روز تعویض کنید.

• مخزن را هر دو تا سه روز یک‌بار با سرکه یا محلول رقیق سفیدکننده تمیز نمایید.

• از آب مقطر استفاده کنید تا از ایجاد رسوب و رشد کپک جلوگیری شود.

بطور کلی 

• بخور سرد و گرم از نظر عملکرد مشابه‌اند، اما بخور سرد ایمن‌تر است.

• رطوبت مناسب برای تنفس راحت و کنترل آسم بین ۴۰ تا ۵۰ درصد است.

• در مناطق مرطوب، بخور معمولاً لازم نیست؛ در مناطق خشک، استفاده از آن مفید است.

• استفاده از یک رطوبت‌سنج ساده و تمیز نگه داشتن دستگاه بخور، نقش مهمی در حفظ سلامت تنفسی کودکان دارد.

پادکست دکترهمه: بخور گرم یا سرد کدام یک برای من مناسب است؟