امروز می‌خواهم درباره یکی از مهم‌ترین اعضای بدن‌مان صحبت کنم: کلیه‌ها. این اعضای کوچک اما حیاتی، نقش بزرگی در سلامت ما ایفا می‌کنند، اما با افزایش سن یا بیماری‌هایی مثل دیابت و فشار خون بالا، ممکن است زودتر از آنچه انتظار داریم خسته شوند. در این مقاله، با تکیه بر یک مطالعه معتبر از مجله Nature Reviews Nephrology، به شما توضیح می‌دهم که چرا کلیه‌ها پیر می‌شوند و چگونه می‌توانید با چند تغییر ساده در سبک زندگی، آن‌ها را جوان و سالم نگه دارید.

کلیه‌ها: قهرمان‌های گمنام بدن

کلیه‌ها مانند دو کارخانه کوچک در بدن ما عمل می‌کنند. آن‌ها خون را تصفیه می‌کنند، مواد زائد را از طریق ادرار دفع می‌کنند، فشار خون را تنظیم می‌کنند و تعادل مایعات بدن را حفظ می‌کنند. اما با بالا رفتن سن، این کارخانه‌ها کم‌کم کارایی خود را از دست می‌دهند. طبق مقاله‌ای که در سال 2024 در مجله Nature Reviews Nephrology منتشر شده ، با افزایش سن، تعداد واحدهای فیلترکننده کلیه‌ها که به آن‌ها نفرون می‌گوییم کاهش می‌یابد. همچنین جریان خون به کلیه‌ها کمتر می‌شود، که باعث افت عملکرد آن‌ها می‌گردد.

 پیری زودرس کلیه: وقتی ساعت زیستی تندتر می‌تپد

پیری کلیه‌ها فقط به سن تقویمی ما بستگی ندارد. بیماری‌هایی مانند بیماری مزمن کلیوی (CKD)، دیابت، یا فشار خون بالا می‌توانند این روند را تسریع کنند. به این پدیده پیری زودرس کلیه می‌گوییم. برای مثال، بیماری که در ۵۰ سالگی دیابت کنترل‌نشده دارد، کلیه‌های او با عملکرد یک فرد ۷۰ ساله برابری می کند. این وضعیت نه‌تنها سلامت کلیه‌ها را به خطر می‌اندازد، بلکه می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و سایر مشکلات را افزایش دهد.

 عوامل اصلی پیری کلیه

مقاله Nature Reviews Nephrology چند مکانیسم کلیدی در پیری کلیه‌ها را شناسایی کرده است:

1. پیری سلولی (سنسسنس): در این حالت، سلول‌های کلیه دیگر تقسیم نمی‌شوند و به‌جای آن، مواد التهابی ترشح می‌کنند که به بافت‌های اطراف آسیب می‌رساند.
2. اختلال در میتوکندری‌ها: میتوکندری‌ها مانند موتورهای انرژی سلول‌ها هستند. وقتی این موتورها ضعیف می‌شوند، کلیه‌ها نمی‌توانند به‌خوبی کار کنند.
3. کاهش پروتئین کلوتو: کلوتو مانند یک نگهبان از کلیه‌ها محافظت می‌کند، اما با افزایش سن یا بیماری‌های کلیوی، سطح آن کاهش می‌یابد. خوشبختانه، پژوهش‌هایی در حال انجام است تا با تقویت کلوتو، سلامت کلیه‌ها را بهبود ببخشیم.

این یافته‌ها نشان می‌دهند که پیری کلیه یک فرآیند پیچیده است، اما با درک آن می‌توانیم قدم‌هایی برای کند کردن این روند برداریم.

 چگونه از کلیه‌هایمان محافظت کنیم؟

خوشبختانه، علم راهکارهای عملی‌ای برای مراقبت از کلیه‌ها ارائه کرده است که هر یک از ما می‌توانیم در زندگی روزمره به کار ببریم:

1. رژیم غذایی گیاهی: رژیم‌های سرشار از سبزیجات و میوه‌ها، به‌ویژه موادی مثل بروکلی که حاوی سولفورافان هستند، می‌توانند التهاب را کاهش دهند و عملکرد میتوکندری‌ها را تقویت کنند. تجربه بالینی من نشان داده که بیمارانی که سبزیجات را به رژیم‌شان اضافه می‌کنند، اغلب احساس بهتری دارند و نشانگرهای کلیوی‌شان بهبود می‌یابد.
2. مدیریت مصرف پروتئین: مصرف بیش از حد پروتئین، به‌خصوص از منابع حیوانی، می‌تواند به کلیه‌ها فشار بیاورد. یک رژیم کم‌پروتئین، با مشورت متخصص تغذیه، می‌تواند به حفظ سلامت کلیه‌ها کمک کند.
3. ورزش منظم: فعالیت بدنی، حتی پیاده‌روی ۲۰ دقیقه‌ای در روز، جریان خون به کلیه‌ها را بهبود می‌بخشد و التهاب را کاهش می‌دهد. یکی از بیمارانم با افزودن پیاده‌روی روزانه به برنامه‌اش، نه‌تنها انرژی بیشتری پیدا کرد، بلکه وضعیت کلیوی‌اش هم بهتر شد.
4. کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: اگر دیابت یا فشار خون بالا دارید، حتماً با پزشک خود برای مدیریت آن‌ها همکاری کنید. این بیماری‌ها بزرگ‌ترین تهدید برای سلامت کلیه‌ها هستند.

 چرا مراقبت از کلیه‌ها مهم است؟

کلیه‌های سالم فقط برای خودشان نیستند؛ آن‌ها به قلب، مغز، و کل بدن شما کمک می‌کنند تا در بهترین حالت کار کنند. مراقبت از کلیه‌ها مانند سرمایه‌گذاری برای یک زندگی طولانی و باکیفیت است. همان‌طور که مقاله Nature Reviews Nephrology تأکید می‌کند، با چند تغییر ساده در سبک زندگی، می‌توانیم تأثیر بزرگی بر سلامت این اعضای حیاتی بگذاریم.

 سخن پایانی

کلیه‌ها قهرمان‌های گمنام بدن ما هستند، و مراقبت از آن‌ها وظیفه‌ای است که به همه ما مربوط می‌شود. امیدوارم این مقاله به شما انگیزه داده باشد تا نگاهی تازه به سبک زندگی‌تان بیندازید و قدم‌هایی برای سلامت کلیه‌هایتان بردارید. اگر می‌خواهید بیشتر بدانید، مقاله اصلی را در Nature Reviews Nephrology مطالعه کنید (لینک: [DOI: 10.1038/s41581-024-00868-4](https://doi.org/10.1038/s41581-024-00868-4)). از این مجله معتبر هم تشکر می‌کنم که راهنمای ما نفرولوژیست‌ها در مسیر علم است.

شما چه تجربه‌ای در مراقبت از سلامت‌تان دارید؟ در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید! و برای اطلاعات بیشتر درباره سلامت کلیه‌ها، به وب‌سایت [دکتر همه](https://www.drhameh.com/) سر بزنید.

متخصص نفرولوژی و مدیر مرکز تحقیقات بیماری‌های کودکان دانشگاه علوم پزشکی گیلان