آیا تا به حال برایتان پیش آمده که جواب آزمایش خود را ببینید و کراتینین بالا باشد؟ آیا پزشک‌ تان درباره GFR صحبت کرده و شما دقیقاً قانع نشدین یا متوجه آن نشدین؟ امروز می‌خواهیم به زبان ساده این مفاهیم را توضیح دهیم.

بخش اول: کراتینین چیست؟

کراتینین یک ماده زائد است که در بدن ما به طور طبیعی تولید می‌شود. هر روز عضلات ما ماده‌ای به نام کراتین را که در کید، لوزالمعده تولید می شوند را به عنوان یک منبع انرژی مصرف می‌کنند و بعد از استفاده، آن را به کراتینین تبدیل می‌کنند.

این کراتینین وارد جریان خون می‌شود و وظیفه کلیه‌های ما این است که آن را از خون فیلتر کرده و از طریق ادرار از بدن خارج کنند.

نکته مهم این است که: میزان تولید کراتینین در بدن هر فرد نسبتاً ثابت است و به عوامل مختلفی مثل سن، جنس، میزان عضلات بدن و حتی رژیم غذایی بستگی دارد. به همین دلیل، میزان طبیعی کراتینین برای هر فرد متفاوت است.

بخش دوم: کراتینین به عنوان شاخص

حالا بیایید با یک مثال ساده، کراتینین را بهتر درک کنیم.

کراتینین خون مانند دماسنج بدن است. همانطور که دماسنج تب را نشان می‌دهد اما خودش باعث تب نیست، کراتینین نیز فقط نشانگر عملکرد کلیه‌هاست.

وقتی دماسنج دمای بالا را نشان می‌دهد، شما سعی نمی‌کنید دماسنج را خنک کنید، بلکه به دنبال درمان عفونت یا بیماری که باعث تب شده هستید.

به همین شکل، کراتینین بالا نشانه‌ای است که کلیه‌ها به خوبی مواد زائد را تصفیه نمی‌کنند. هدف اصلی ما باید بهبود عملکرد کلیه‌ها باشد، نه صرفاً پایین آوردن عدد کراتینین.

نکته کلیدی: وقتی بیماران می‌پرسند چه بخوریم تا کراتینین پایین بیاید؟ این مانند این است که بپرسند چه بخوریم تا عقربه دماسنج پایین بیاید؟ در حالی که باید به دنبال درمان علت اصلی باشیم.

بخش سوم: GFR چیست؟

حالا بیایید به مفهوم دیگری به نام GFR یا میزان فیلتراسیون گلومرولی بپردازیم.

GFR یعنی چه مقدار خون در هر دقیقه توسط کلیه‌ها تصفیه می‌شود. در واقع، GFR بهترین شاخص برای ارزیابی عملکرد کلیه است.

فرض کنید کلیه‌های ما مانند یک تصفیه‌خانه آب هستند. GFR نشان می‌دهد این تصفیه‌خانه در هر دقیقه چقدر آب را تصفیه می‌کند.

- GFR طبیعی: بین 90 تا 120 میلی‌لیتر در دقیقه (تصفیه‌خانه با ظرفیت کامل)

- GFR بین 60 تا 89: کاهش خفیف عملکرد کلیه (تصفیه‌خانه با کمی ظرفیت کمتر)

- GFR کمتر از 60: نارسایی کلیوی (تصفیه‌خانه با مشکل جدی روبروست)

- GFR کمتر از 15: نارسایی شدید کلیوی (تصفیه‌خانه تقریباً از کار افتاده)

بخش چهارم: رابطه کراتینین و GFR

کراتینین و GFR دو روی یک سکه هستند:

- افزایش کراتینین = کاهش GFR = کاهش عملکرد کلیه

- کراتینین طبیعی = GFR طبیعی = عملکرد خوب کلیه

نکته جالب اینجاست که پزشکان از مقدار کراتینین خون شما برای محاسبه GFR استفاده می‌کنند و در این محاسبه، سن، جنس، نژاد و وزن شما را هم در نظر می‌گیرند. به همین دلیل، GFR شاخص دقیق‌تری برای ارزیابی عملکرد کلیه نسبت به کراتینین خام است.

بخش پنجم: سوء تفاهم‌های رایج 

بیایید به چند سوء تفاهم رایج درباره کراتینین بپردازیم:

کراتینین بالا یعنی باید کمتر پروتئین مصرف کنم: این همیشه درست نیست. اگرچه در برخی بیماری‌های کلیوی محدودیت پروتئین توصیه می‌شود، اما هدف اصلی، کاهش بار کاری کلیه‌هاست، نه کاهش مستقیم کراتینین.

 مصرف آب زیاد کراتینین را پایین می‌آورد: مصرف آب کافی برای سلامت کلیه مفید است، اما فقط موقتاً می‌تواند کراتینین را رقیق کند بدون اینکه عملکرد کلیه را بهبود بخشد.

دارویی برای کاهش کراتینین می‌خواهم: کراتینین خودش بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از عملکرد کلیه است. درمان باید روی علت اصلی متمرکز باشد.

به دنبال علت باشید: اگر کراتینین بالا دارید، با پزشک خود درباره علت احتمالی صحبت کنید (فشار خون بالا، دیابت، مصرف برخی داروها و...).

به شیوه زندگی سالم روی آورید: نوشیدن آب کافی، کنترل فشار خون و قند خون، رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم.

آزمایش‌های دوره‌ای انجام دهید: پیگیری منظم آزمایش‌ها می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات کلیوی کمک کند.

تنها به کراتینین توجه نکنید: از پزشک خود بخواهید GFR و سایر شاخص‌های کلیوی را نیز برایتان توضیح دهد.

جمع‌بندی و توصیه‌ها 

پس چه باید کرد؟

امیدوارم با این توضیحات، دیدگاه روشن‌تری نسبت به کراتینین و GFR پیدا کرده باشید. به یاد داشته باشید، هدف اصلی، حفظ سلامت کلیه‌هاست، نه فقط پایین آوردن یک عدد در آزمایش خون.

  آزمایش خون داده اید می خواهید بدانید کراتینین چیست؟

 کراتینین: نشانگر سلامت کلیه و هر آنچه باید درباره آن بدانید

 کراتینین