باید به این موضوع مهم توجه داشت که کنترل تب درمان قطعی بیماری نبوده و تنها کمک به درمان و به اصطلاح پزشکی یک درمان حمایتی است. بنابراین مراجعه به پزشک برای تشخیص بیماری و درمان ضروری بوده و کنترل تب جایگزین آن نخواهد شد.

مواردی که تب کودک خطرناک تلقی شده و ویزیت پزشکی سریع (اورژانس) ضروری است شاملند بر: 3 ماه اول عمر؛ بیماریهای زمینه ای مثل نارسایی قلبی ریوی یا بیماران نقص ایمنی یا مبتلا به کم خونی داسی شکل؛ همراه شدن تب با مواردی مثل: عدم صرف شیر یا مایعات (بی اشتهایی نسبی به غذا در کودکان تبدار شایع است)، بیحالی شدید و خواب آلودگی دایمی (بطوریکه کودک با کاهش تب سرحال نیاید)، استفراغ یا اسهال مکرر، سردرد یا درد شکم شدید، گریه یا بی قراری مداوم، تنگی نفس (تند شدن ضربان قلب یا تنفس که با پایین آمدن تب رفع می شوند، قابل انتظار و بی خطر است ولی اگر علیرغم پایین آمدن تب، تعداد تنفس تند و تنفس مشکل یا ضربان قلب تند باشد، جدی بوده و مراجعه سریع به پزشک یا مرکز اورژانس ضروری است). باید دانست تب بیشتر از 38 درجه سانتی گراد زیربغلی بدون علامت دیگر در سن 3 ماه تا 3 سال نیازمند مراجعه پزشکی و بررسی است حتی اگر حال عمومی بد نباشد.  

اصولا دو روش اصلی برای کنترل تب وجود دارد: روش دارویی و روشهای غیر دارویی:

1- روش دارویی کنترل تب: استامینوفن داروی انتخابی و خط اول کنترل تب در کودکان می¬باشد که به صورت معمول 10 تا 15 میلی¬گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر بار، هر 4 ساعت تجویز می¬شود و عموماً به صورت خوراکی (قطره یا شربت) یا شیاف مورد استفاده قرار می¬گیرد. قطره معمولا 2 (تا حداکثر 5/2 قطره) به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر بار، هر 4 ساعت تجویز می شود. شیاف را در بار اول می توان با مقدار دو برابر داد ولی دوزهای بعدی را با مقدار توصیه شده بالا تکرار می کنیم. البته بهتر است دوز دارو توسط پزشک تعیین و تجویز گردد چرا که دوز بالای استامینوفن به نارسایی خطیر کبدی منجر می شود. در مورد این که مصرف شیاف استامینوفن بهتر است یا خوراکی، همواره اختلاف نظر وجود داشته است. چون تفاوت عمده ای در اثر ضد تب استامینوفن خوراکی و شیاف آن (حتی با مقدار اولیه دو برابر) مشاهده نمی شود و مشکلاتی از قبیل اثر کمتر ناشی از جذب ضعیف شیاف بخصوص در شرایطی مثل اسهال و همچنین خطر مسمومیت ناشی از مصرف دوزهای بالا یا مکرر برای شیاف وجود دارد، آخرین توصیه ها این است که شیاف فقط برای موارد استفراغ یا نخوردن دارو بکار رود. 

داروی پر کاربرد دیگر برای کنترل تب، ایبوپروفن است. هر چند در برخی مطالعات اثر ضد تب ایبوپروفن تا حدی بیشتر از استامینوفن بوده است اما این مورد همیشگی نبوده و استامینوفن همچنان داروی انتخابی و اول در کنترل تب محسوب می شود. ایبوپروفن را نباید در کودکان بد حال یا هر کسی که سابقه مشکلات گوارشی مثل التهاب معده یا زخم گوارشی دارد، بکار برد.

 

 

توجه داشته باشید که تجویز آسپرین برای کنترل تب در کودکان ممنوع است (خطر بروز سندروم رِی که نوعی نارسایی حاد و خطرناک کبدی است). لازم به ذکر است که تجویز کورتون مثل دگزامتازون برای کنترل تب خطراتی در بر داشته و توصیه نمی شود. همچنین تب لزوما به معنای عفونتهای باکتریایی و نیاز به مصرف آنتی بیوتیک نیست و همانطور که می دانیم بیشتر تبهای کودکان علت ویروسی دارد. 

2- روشهای غیر دارویی: اساس کنترل تب در کودکان به شیوه خانگی یا غیر دارویی، تن شویه است. در این روش قصد و غرض، خنک کردن خون و کاهش دمای مرکزی بدن است. می دانیم که در زمان تب، جریان خون دست و پا کاهش یافته و خون به قسمتهای مرکزی بدن انتقال می یابد تا دمای مرکزی بدن افزایش یابد. لذا پاشویه لفظ دقیق و صحیحی نبوده و برای خنک کردن بدن در زمان تب، باید از مناطقی از بدن کودک استفاده کرد که جریان خون کاهش نیافته است. ابتدا پارچه های نازک و تمیزی را با آب ولرم خیس نموده و پس از گرفتن آب اضافی، آن را روی زیر بغل، سینه و کشاله ران می گذاریم و هر 15 تا 20 دقیقه این کار را تا کاهش تب ادامه می دهیم. در صورت سرد شدن شدید دست و پا می توان آنها را پوشانده و تن شویه را ادامه دهیم. اما در صورت بروز لرز که بدن برای افزایش تب ایجاد می نماید، باید موقتا تن شویه را قطع نموده و 10 تا 15 دقیقه پس از قطع لرز (که قطعا با افزایش تب همراه می گردد)، مجددا تن شویه را شروع نمود. باید توجه داشت که استفاده از آب سرد، مخلوط آب و الکل، غوطه وری در وان آب سرد یا دوش سرد برای کنترل تب، همگی خطرناک بوده و به هیچ نحو توصیه نمی شوند. استحمام با آب ولرم مجاز بوده و بهتر است پس از کاهش شدت تب انجام پذیرد.

اینکه کدام روش کنترل تب (دارویی یا تن شویه) بکار رود، تفاوت عمده ای نداشته و بیشتر یک امر سلیقه ای است. مثلا در روش تن شویه دارویی وارد بدن نمی شود، هر چند استامینوفن با دوز صحیح، داروی بی خطر و بی عارضه ای است. در عوض، در روش تن شویه احساس ناخوشایندی به کودک دست می دهد. البته وقتی تب خیلی بالاست (تب مقعدی بالای 40 درجه سانتی گراد)، یا در کودکان پرخطر برای تب که در بالا به آنها اشاره شده بود، بهتر است از هر دو روش به صورت همزمان استفاده شود. سایر روشهای خانگی یا غیر دارویی صحیح کنترل تب در کودکان شاملند بر تغذیه مناسب (شیر مادر فراموش نشود)، دادن مایعات مکفی به کودک (شامل آب خوردن، شیر، سوپ، دوغ، آب میوه خانگی و نظایر آن. نوشابه یا چای مناسب نیستند)، لباس خنک و راحت و دمای معتدل محیط، و استراحت که همگی در پایین آوردن تب کودک و بهبودی عمومی وی موثرند . 

تب و کنترل آن در کودکان