قبل از پرداختن به بلوغ زودرس بهتر است نگاهی اجمالی به بلوغ طبیعی  بیندازیم. همانطور که میدانیم طی بلوغ ,تحت تاثیر یک سری فرایندهای فیزیکی و شیمیایی پیچیده یک کودک به یک نوجوان , جوان و سپس بزرگسال تکامل یافته و حاصل نهایی آن کسب توانایی باروری و تداوم حیات بشرست. این گذر تکاملی در دختران به طور طبیعی از 8 تا 14 و در پسران از  9 تا 14 سالگی  آغاز می شود. حدوث علایم بلوغ قبل از سن 8 سالگی در دختران و 9 در پسران زودرس تلقی می شود ولی باید خاطر نشان کرد که   این اعداد ثابت و تغییر ناپذیر نیستند و در نژادها و مناطق جغرافیایی مختلف میتواند متفاوت باشد. چنانچه در بعضی اقوام حتی حدوث آن از 7 سالگی هم طبیعی محسوب میگردد .

 بنابراین به طور کلی بلوغ زودرس به تظاهر علایم فیزیکی بلوغ قبل از سن طبیعی آن گفته می شود .

اولین علامت بلوغ زودرس

 افزایش سرعت رشد، اولین علامت بلوغ زودرساست که در هر دو جنس دختر و پسر بروز می کند

علامت مشخصه بلوغ زودرس در دختران و پسران

ولی علامت مشخصه ی آن در دختران بزرگ شدن و تکامل پستانها و در پسران بزرگ شدن بیضه ها ست.

انواع بلوغ زودرس

بر اساس اتیولوژی بلوغ زود رس به دو نوع مرکزی و محیطی تقسیم می شود :

ویژگیهای بلوغ زود رس مرکزی

در این نوع بلوغ،علایم شبیه به بلوغ طبیعی است و همان روند را طی می کند ولی از سن پایین تر آغاز می شود.علل عمده ی آن تومورهای مغزی خصوصاً تومورهای ناحیه هیپوتالاموس و ضایعات مغزی مثل عفونتهای سیستم عصبی مرکزی و آسیب به آن، افزایش فشار جمجمه به هر دلیلی و بعضی از بیماری های ژنتیکی است.البته شایان ذکر است که بلوغ زودرس مرکزی در اکثرموارد ایدیوپاتیک (فاقد دلیل یا دلایل خاص) است خصوصاً در دختران .

ویژگیهای بلوغ زودرس محیطی یا کاذب

ناشی از ترشح هورمونهای جنسی به دلایل گوناگون مثل تومورهای این اندامها و بعضی تومورهای مترشحه ی هورمون های جنسی در اندامهای دیگر یا مصرف هورمون های جنسی به طورآگاهانه یا ناآگاهانه است.در بعضی موارد کم کاری شدید تیرویید هم بلوغ زود رس رخ میدهد که اگر به موقع درمان نشود تبدیل به بلوغ زود رس مرکزی خواهد شد.

بعضی موارد بلوغ زودرس بصورت تظاهر ناقصی از بلوغ ظهور می کند

مثل :

پوبارک زودرس:

یعنی رشد موهای ناحیه تناسلی قبل از 9 سالگی

 تلارک زودرس:

رشد پستانها قبل از سن مناسب بلوغ طبیعی.غالباً تلارک زودرس که قبل از دو سالگی شروع شده باشد خود به خود برطرف می شود.ولی انواعی که بعد از دو سالگی شروع شوند به احتمال بیشتری به سمت بلوغ زودرس کامل و مرکزی می روند .

منارک زودرس :

شروع خونریزی های ماهیانه قبل 9 سالگی

معاینه بالینی در بلوغ زودرس

بلوغ زودرس در دختران :

همانطور که ذکر شد اولین علامت بلوغ زودرس دردختران تکامل پستانهاست. ولی همانند سایر مراجعات پزشکی باید معاینه بالینی به طور کامل انجام شود.ممکنست موهای ناحیه زهار نداشته باشد ولی کلیتورومگالی یا آکنه شدید علامتی از اثرآندروژنی است که باید به دقت و با جدیت پیگیری شود .

بلوغ زودرس در پسران

:

مثل بلوغ طبیعی در بلوغ زودرس مرکزی بیضه ها شروع به بزرگ شدن می کنند.یعنی طول بیضه بیشتر از5/2 سانتیمتر و حجم آن بیشتر از 4 سی سی می شود.اگر علایم افزایش آندروژن ها در پسری مشهود بود مثل کلفت شدن صدا,رویش موهای زهار و زیر بغل یا صورت ولی بیضه ها رشد نکرده باشد باید به دنبال علل غیرمرکزی بلوغ بود.مثل تومورهای بیضه،هیپرپلازی مادر زادی آدرنال،تستوتوکسیکوز فامیلی ، بلوغ زود رس مردانه ی فامیلی و تومورهایی که hcGترشح می کنند.سایر علایم بلوغ مثل بزرگ شدن آلت تناسلی معمولاٌ یک تا دو سال بعد از  شروع بلوغ بروز میکند.اگر فقط علایم ناشی از افزایش آندروژن در پسری بروز کرد مثل رشد موهای زهار بدون بزرگ شدن بیضه ها و آلت  باید بیشتر به فکر منشاء تولید اندوژن آندروژن بود مثل آدرناک زودرس.در بلوغ زودرس مرکزی پسران جهش رشدی بلوغ نسبت به دختران در مرحله پیشرفته تری از بلوغ حادث می شود .

علل  ابتلا به بلوغ زودرس :

علاوه بر علل ذکر شده ی بالا بعضی زمینه ها ی ژنتیکی و نژادی هم روی سن شروع بلوغ تاثیر می گذارند.در بعضی نژادها بلوغ زود رس زمانی اطلاق می شود که سن شروع آن در دختران قبل از 6 سالگی باشد مثل سیاهپوستان آمریکایی و در بعضی نژاد ها کمتر از 7 سالگی را مبنای اطلاق زودرس قرار می دهیم.سابقه خانوادگی هم خیلی مهم است.گاهی در بعضی خانواده ها بلوغ زودرس به صورت اتوزوم غالب به ارث می رسد.یکی از عوامل زمینه ساز در بروز این اختلال چاقی است.البته نقش چاقی در همه پژوهشها ثابت نشده است ولی براساس فیزیولوژی بلوغ که معمولاً زمانی بلوغ حادث می شود که کودک به شاخص توده بدنی خاصی رسیده باشد،چون چاقها شاخص توده بدنی بالاتری نسبت  به طبیعی دارند احتمال بلوغ زودرس درآنها بیشتر است.چنانچه یک متاآنالیز از دو بررسی بزرگ روی دختران نوجوان 34 کشور اروپایی و آمریکای شمالی نشان داده است که ارتباطی معکوس بین شاخص توده ی بدنی و سن منارک وجود دارد

مطلب آزمایشات و تصویربرداری لازم جهت درمان بلوغ زودرس (کلیک کنید)