بیماری لیشمانیوز جلدی (سالک) از بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان و به عنوان یک معضل سازمان جهانی بهداشت مطرح است. این بیماری در بیش از 80 کشور جهان رخ می دهد. ایران یکی از 7 کانون مهم لیشمانیوز است واصفهان، تهران، قم، کاشان، کرمان، شیراز، بوشهر، بم، زاهدان و بندر عباس از مهمترین کانونهای درگیر محسوب می شوند.سالک یک بیماری پوستی مشترک بین انسان و تعدادی از حیوانات از جمله جوندگان و سگ می باشد. این بیماری با ایجاد یک برآمدگی قرمز رنگ مشخص می شود و سپس به یک توده کوچک سفت و کبود رنگی تبدیل می شود و در صورت عدم درمان مناسب زخمی شده و از خود جوشگاه بد شکلی به جای می گذارد که به زیبایی فرد لطمه می زند و باعث اثرات روانی بر فرد می شود.انگل از طریق گزش پشه خاکی ماده به پستانداران منتقل می شود و انسان غالبا یک میزبان اتفاقی است.

در ایران 2 نوع از این بیماری وجود دارد که توسط 2 گونه انگل ایجاد می شود. نوع خشک یا شهری و نوع مرطوب یا روستایی.

سالک خشک یا شهری که توسط گونه انگل لیشمانیا تروپیکا ایجاد می شود. در این نوع پس از یک دوره کمون بیش از دو ماه، ندول کوچکی درمحل گزش به رنگ قرمز قهوه ای ظاهر می شود و بتدریج طی 6 ماه بزرگتر می شود و معمولا در مرکز آنها زخم سطحی ایجاد می شود و دلمه می بندد. در صورت عدم درمان معمولا طی 12-8 ماه ضایعه روبه بهبودی می رود و از خود جوشگاه به جای می گذارد دوره زمانی این نوع سالک از نوع مرطوب
طولانی تر است.

سالک مرطوب یا روستایی توسط گونه لیشمانیا ماژور ایجاد می شود. در این بیماری پس از دوره کمون کمتر از دو ماه در محل گزش دانه جوش مانندی ایجاد می شود. طی 3-2 ماه زخم بزرگتر شده و گاهی اطراف آن ندول های کوچک و متعدد ظاهر می شود که از عوارض این بیماری محسوب می شود. گاهی ممکن است انگل از طریق مسیر لنفاتیک گسترش پیدا کند. بهبود معمولا طی 6-2 ماه دیده می شود و جوشگاهی از آن باقی می ماند.

لیشمانیوز جلدی ناشی از لیشمانیا اتیوپیکا و لیشمانیا اینفانتوم، لیشمانیا برازیلینسیس هم وجود دارد که بیشتر با درگیری احشاء بوده و در ایران یافت نمی شود و بیشتر در آمریکای لاتین دیده می شود. ممکن است لیشمانیوز به صورت مزمن در آید که یکی از نادرترین اشکال کلینیکی آن است. در این شکل ضایعه بیشتر از 2 سال باقی می ماند. در نوع عود کننده (recidvans) ضایعه بهبود یافته و بعد از چند ماه یا چند سال فعالیت دوباره ضایعه دیده می شود.

ناقل بیماری سالک پشه هایی از خانواده فلبوتوموس هستند که حشرات کوچک و کرک داری به رنگ زرد یا خاکستری و به طول 3-2 میلی متر بوده و دارای بالهای شفاف می باشد. این حشرات به علت جسم کوچک، رنگ خاکی و پرواز کوتاه اکثرا از نظر مخفی بوده، از خون انسان و حیوانات تغذیه می کنند. ارتفاع پرواز پشه خاکی معمولا 2-1/5 متر است ولی در موارد استثنایی تا ارتفاع 7 متری هم می تواند پرواز کند. فعالیت پشه در نواحی معتدل در فصول گرم است و از خرداد تا شهریور ماه حداکثر فعالیت را دارد. پشه های خاکی معمولا روزها بی حرکت بوده و در نقاط تاریک مخفی می شوند و معمولا هنگام اول شب فعال شده و در اواخر شب به تدریج از فعالیت آنها کاسته می شود. فقط پشه ماده جهت تخم ریزی احتیاج به خون دارد و جنس نر از شیره گیاهان استفاده میکند. نیش این حشرات دردناک است و متعاقب گزش خارش بروز می کند ولی بعد از گزشهای متعدد و متوالی فرد به آن عادت کرده و چندان احساس خارش نمی کند.

این پشه در موقع نشستن بالهای خود را به شکل عدد 7 نگه می دارد و به صورت جهشی پرواز می کند.
سالک در بسیاری از کشورهای گرمسیر دیده می شود ایران و عربستان سعودی بیشترین میزان وقوع بیماری را دارند. از دیگر کشورهای آسیایی، فلسطین، عراق، اردن، سوریه، هند، پاکستان، آلمان، فیلیپین و همچنین ارمنستان، آذربایجان و ترکمنستان را می توان ذکر کرد.
از طرفی در قاره آفریقا و همچنین آمریکای جنوبی و مرکزی نیز دیده می شود.
ایران کانون مهمی برای سالک محسوب می شود. مناطق آلوده ایران، استانهای اصفهان، کرمان، خراسان، فارس، خوزستان، یزد، ایلام، کرمانشاه، بلوچستان و تهران را می توان نام برد که اکثرا از نوع روستایی هستند.

در اصفهان شمال و شمال شرق اصفهان بیشتر درگیر هستند و سالیانه 10 تا 20 هزار مورد زخم جدید گزارش شده است.
در بررسی گذشته بیماری در استان اصفهان، منطقه برخوار بیشترین گرفتاری را داشت. پس از آن از 25 سال قبل تاکنون عواملی مانند پایین رفتن منابع آب زیرزمینی بخصوص در منطقه جی، قهاب، براآن و رودشت، رویش بوته های مقاوم شوره در آن منطقه که غذای مناسبی برای موش به شمار می رود، تاسیس شرکتها، پالایشگاه و پایگاه هوایی و تغییر وضع اکولوژی منطقه، باعث تغییر مکان مخزن بیماری (موشها) و زادو ولد آنها در سایر مناطق شده است.

به طوریکه در قسمتهای جنوبی و غربی کوهپایه، منطقه جرقویه و قسمتهایی از اردستان، نطنز و کاشان این بیماری دیده می شود. در منطقه شاهین شهر، تپه های شنی اطراف شهر، نخاله های ساختمانی و یا زمین های بایر داخل شهر محل زندگی فعال موش هستند. در برخی مناطق مانند حبیب آباد تاغ کاریها نیز شرایط مناسبی برای لانه گزینی موشها ایجاد کرده است.
تشخیص این بیماری با گرفتن نمونه از مواد موجود در زخم سالک انجام می شود و سپس با رنگ آمیزی مخصوص، انگل لیشمن بر روی لام مشاهده می شود. در صورت مشاهده هر زخمی که بیشتر از یک هفته طول بکشد، باید به پزشک مراجعه کرد.