زایمان پدیده ای است که طی آن انقباضات منظم رحمی شروع شده و به خروج جنین و جفت می­ انجامد. درد طی زایمان و وضع حمل، ناشی از انقباضات رحمی ، گشاد شدن سرویکس و اتساع بدن می­باشد.

روش­های متنوعی جهت کنترل درد در حین زایمان بکار می­رود که شامل دو دسته روش های غیر دارویی و و نیز روش­های دارویی می­باشد .

روش­های غیر دارویی و غیر تهاجمی بی دردی زایمان طبیعی

۱ -زایمان در آب

 ۲-قرار گرفتن در پوزیشن­های مناسب

۳-تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) که در این روش پس از قرارگیری الکترودها روی سطح پوست، کلید تعبیه شده دستگاه در اختیار مادر قرار می­گیرد تا شدت جریان را تغییر دهد، شدت جریان از جریان متناوب بالا تا جریان متناوب پایین حداکثر بهبود درد را ایجاد می­کند

 ۴-ماساژ بدن

۵- طب سوزنی

 ۶-طب فشاری

 ۷-هیپنوتیزم و . . .

 از جمله روش­های غیر دارویی است که جهت کاهش درد زایمان و تسکین آن استفاده می­گردد .

روش­های دارویی در تسکین درد زایمان

۱ -ضد دردها، باربیتورات­ها، کتامین

۲ -مخدر­ها :

مورفین: به خاطر شروع اثر کند و حساسیت بیشتر مراکز تنفسی امروزه از آن در دردهای زایمانی استفاده نمی­شود .

فنتانیل:  به سرعت ازجفت عبور کرده و کاهش مختصری در ضربان قلب جنین ایجاد می­کند؛ شایع ترین اثر پس از تزریق فنتانیل خارش می­باشد .

مپریدین:  پتیدین و دمورول نامهای دیگر این مسکن می­باشند؛ یکی از شایع ترین مخدرهایی است که برای درد زایمان استفاده می شود، طول اثر آن ۳ تا ۴ساعت می­باشد و اثرات جانبی این دارو روی نوزاد بسته به دوز آن و فاصله تجویز تا تولد نوزاد میباشد .

۳ -روش استنشاقی :بی دردی زایمان 

 با توجه به مطالعات به عمل آمده مصرف گاز انتونوکس(نیتروس اکسید۵۰% و اکسیژن ۵۰%) هیچ اثر سویی بر مادر و جنین ندارد. انتونوکس به دلیل تاثیر سریع، کوتاه بودن عمر دارو به طوری که اثر آن بلافاصله بعد از استنشاق گاز از بین می رود، بی خطر بودن برای مادر و جنین، ارزان بودن و خود تجویزی بودن آن توسط مادر، یکی از پر مصرف ترین روش ها در کشورهای اروپایی می باشد .

به طور کلی انتونوکس گازی بی خطر و ایمن می باشد. در کمتر از ۱% موارد کاهش هوشیاری مختصری روی می دهد.

خطر هیپوکسی (کاهش اکسیژن خون) برای مادر وجود ندارد.

موجب شلی رحم یا طولانی شدن زایمان نمی شود.

 اثری روی سیستم قلبی – عروقی ندارد.

 انتونوکس اثری روی اکسیژناسیون جنین و نوزاد ندارد و موجب کاهش فعالیت تنفسی و مغزی نوزاد نمی شود.

خشکی دهان، سرگیجه، خواب آلودگی، بی حسی، سستی و بی حالی از اثرات موقتی مربوط به انتونوکس می باشد ولی بعد از قطع استفاده از گاز پس از چند ثانیه این حالت برطرف می گردد.

۴ -بی حسی و بیهوشی موضعی

شامل پاراسرویکال بلاک، لومبار بلاک، پودندال بلاک، پریتال انفیلترانس و بی­هوشی­های کودال، نخاعی و نیز بی حسی اپیدورال می­باشد .

با توجه به اینکه اعصاب حرکتی رحم، واژن و پرینه چند مهره بالاتر از اعصاب حسی وارد نخاع می­شود، لذا با تزریق ماده بی­حسی (لیدوکایین و غیره) از طریق کاتتر مخصوصی که در ناحیه اپیدورال قرار داده می­شود رشته های حسی اعصاب بلاک می­شوند و بیمار درد زایمان را حس نمیکند، در حالیکه انقباضات رحمی زایمان وجود داد .

بیشتر بخوانید