پورت وریدی چیست و چرا گذاشته می شود؟

پورت یک خط یا مسیر وریدی مخصوص است که روی بدن برای کودکان و بزرگسالانی که نیاز به تزریقات مکرر وریدی به مدت طولانی دارند، به راحتی تعبیه می شود. مهمترین موارد استفاده شامل:

• تزریق داروهایی مثل شیمی درمانی
• تغذیه وریدی ( TPN )
• مایعات وریدی

پورت شامل دو بخش است :

1. بخش اول یک محفظه ورودی کوچک است که از فلز و یک سلیکون نرم ساخته شده و زیر پوست کودک گذاشته می شود و با عبور یک سوزن مخصوص از پوست به داخل پورت دارو تزریق می شود .
2. بخش دوم یک لوله باریک و قابل انعطاف ، نرم و طویل است که کاتتر نامیده می شود یک سر کاتتر به پورت وصل است و سر دیگر آن به داخل یکی از رگ های بزرگ قلب می رود

از طریق پورت و کاتتر تزریق دارو و سرم به جریان خون امکان پذیر می شود برخی داروها را نمی توان از وریدهای سطحی پوست تزریق کرد و برخی داروها مکررا نیاز به تزریق دارند و سوزن زدن مکرر برای کودک و بیماران دردناک خواهد بود با پورت دستیابی عروقی  راحت تر است و مناسبت ترین راه برای داروهایی مثل شیمی درمانی ، بیمارانی که نیاز به تغذیه وریدی ( TPN) و مایعات دارند می باشد .

خطرات پورت گذاری

هر اقدام درمانی خطراتی دارد که خطرات و منافع آن سنجیده می شود و اگر منفعت آن بیشتر باشد انجام می شود پورت کم خطر است خطرات این اقدام بستگی به وضعیت کودک ، سن و وزن و مشکلات بیماری کودک متفاوت است ولی در کل شامل :

• ناتوانی در پیدا کردن یک ورید باز که مناسب با کاتتر و پورت باشد
• خونریزی و یا  کبود شدن
• عفونت
• گیر کردن لخته
• هوا در ریه یا رگ ( آمبولی )
• پارگی از عروق خونی
• ریتم نامنظم قلب
• به صورت خیلی خیلی نادر مرگ

قبل از پورت گذاری

• پزشک و پرستار مراحل عمل را برای شما توضیح می دهند و به سوالات شما پاسخ می دهند پزشک بیهوشی کودک را ویزیت می کند
• با کودک درباره این اقدام صحبت کنید کودک وقتی بداند چه اتفاقی قرار است بیفتد کمتر مضطرب خواهد شد و می پذیرد
• گاهی نیاز است قبل از عمل آزمایش خون انجام شود
• کودک  یا فرد مورد نظر باید ناشتا باشد از شب قبل غذای سبک بخورد و 6 ساعت قبل از عمل هیچ چیز ( نه مایعات و نه غذای جامد ) مصرف نکند شیر خواران می توانند 4 ساعت قبل با شیر مادر تغذیه شوند

چگونه پورت گذاشته می شود

جراح در اتاق عمل و یا در برخی کشورها رادیولوژیست در بخش درمان با راهنمای تصویری  Image Guided Therapy (IGT)   برای کودک پورت می گذارد این کار با تجهیزات تصویر برداری انجام می شود در حالیکه در گذشته به روش جراحی انجام می شد .

کاتتر در داخل رگ گردن تعبیه می شود و وارد رگ بزرگی درست در بالای قلب می شود جایی که جریان خون خیلی تند است و باعث مخلوط شدن بهتر دارو یا مایعات با خون می شود .

سر دیگر کاتتر کانالی زیر پوست ایجاد می کند  و بعد از یک مسیر کوتاه به جایی می رسد که یک برش داده شده و یک فضای خالی بر ای گذاشتن پورت تشکیل شده است سپس بافت و پوست بخیه می شود .

تجهیزاتی مثل سونوگرافی و فلوروسکوپی ، یک نوع مخصوص اشعه ایکس ، ممکن است در طول پروسیجر انجام شود . یک تا یک ونیم ساعت پس از اتمام کار برای اطمینان از اینکه پورت در جای دقیق قرار گرفته یک عکس رادیولوژی از قفسه سینه برداشته می شود .

بعد از عمل پورت گذاری

به علت دریافت بیهوشی  عمومی حین عمل بیمار احساس درد ندارد بعد از عمل ممکن است درد خفیف در ناحیه گردن یا سینه تا یکی دو روز داشته باشند که با مسکن رفع خواهد شد

دو پانسمان یکی ازآنها بروی گردن و دیگری روی سینه کودک قرار دارد این پانسمان ها استریل هستند بانداژ گردن را بعد از چند ساعت میتوان برداشت . روی پورت جایی که بخیه زده شده باید 5 تا 7 روز با پانسمان استریل پوشانده شود و تمییز نگهداشته شود تا محل جراحی کاملا خوب شود پس از بهبودی کامل نیازی به پانسمان این ناحیه نیست چون کاملا زیر پوست قرار می گیرد و هیچ منفذی به بیرون ندارد

پورت وریدی چگونه استفاده می شود ؟

وقتی قرار است دارویی به کودک و بزرگسال تزریق شود پوست را ضد عفونی می کنند و سوزن مخصوصی را از  پوست عبور داه و آن را بداخل پورت می زنند برای بیحس کردن پوست قبل از سوزن زدن میتوان از کرم بیحس کننده استریل استفاده کرد برای استریل ماندن ناحیه و ثابت نگه داشتن سوزن آن را با یک پانسمان کوچک و چسب فیکس می کنند سپس داروها را از طریق همین سوزن به داخل پورت تزریق می کنند . وقتی داروهای کودک تمام شد دارویی به نام هپارین را رقیق کرده و تزریق می کنند و به اصطلاح پورت را هپارینه می کنند با این عمل از لخته شدن خون داخل پورت جلوگیری می کنند .

پورت نمی تواند از زیر پوست بیرون بیاید ولی سوزن ممکن است ناگهان بیرون بیاید یا زیر پوست باشد ولی از داخل پورت بیرون بیاید که نتیجه آن نشت دارو یا مایع به زیر پوست و تورم ناحیه و دردناکی آن است برای پیشگیری مهم است که سوزن و لوله آن به بدن خوب چسبانده شود .

پورت نیاز به مراقبت خاصی در منزل ندارد ولی اگر قرار نیست تا مدت طولانی از آن استفاده شود باید هر 4 تا 6 هفته یکبار آن را هپارینه کنند تا با لخته بسته نشود و همیشه در دسترس باشد .

فعالیت بعد از پورت وریدی باید محدود شود؟

کودک می تواند مثل قبل فعالیت داشته باشد به مدرسه برود و بازی های سبک کند ولی باید از انجام ورزش های سنگینی که احتمال ضربه به پورت باشد خودداری کند  

از پورت وریدی چه مدتی می توان  استفاده کرد؟

پورت ماه ها یا سالها ماندگاری دارد برای زمان برداشتن پورت پزشک معالج تصمیم می گیرد این کار زیر بیهوشی عمومی و در اتاق عمل انجام می شود کودک باید ناشتا باشد و شاید نیاز به انجام آزمایش خون باشد مثل پروسه گذاشتن پورت

برای پورت وریدی، چه زمانی به پزشک مراجعه کنید

• اگر کودک تب یا لرز دارد

• کودک خونریزی ، قرمزی یا تورم در اطراف پورت یا گردن داشته باشد

• دارو داخل پورت کودک به سختی تزریق شود یا اصلا نتوان تزریق کرد

• در زمان استفاده از پورت درد داشته باشد

اطلاعاتی که باید در مورد پورت کودک یادداشت کنید

1. تاریخ گذاشتن پورت
2. نوع پورت : تک راه یا دو راه
3. پورت برای چه اقدامی استفاده شده ( دریافت فراورده های خونی،شیمی درمانی، تغذیه وریدی یا داروها

نکات کلیدی

• پورت یک خط وریدی مخصوص است که در داخل بدن جاگذاری می شود کاتتر متصل به پورت داخل ورید گردن تعبیه می شود که به عروق بزرگ درست در بالای قلب می رود
• پورت به علت دسترسی راحتتر به جریان خون ، در بدن و برای دریافت دارو و مایعات گذاشته می شود  
• کودک برای این اقدام بیهوشی عمومی می گیرد
• پس از بهبودی زخم عمل ، مراقبت خاصی برای پورت در خانه نیاز نیست

بیشتر بخوانید