اسهال به حالتی گفته می شود که کودک بطور مکرر مدفوع آبکی داشته باشد. عوامل زیادی باعث اسهال می شوند ولی مهمترین آنها در کودکان ویروس است که سبب عفونت جدار روده می شوند عوامل دیگر مثل عفونت باکتریایی ، عفونت انگلی ، مسمومیت غذایی یا داروها مثل آنتی بیوتیکها ( اسهال وابسته به آنتی بیوتیک ) هستند . اسهال ناشی از عوارض دارویی روی چگونگی جذب مواد غذایی از جدار روده تاثیر می گذارد .

علائم و نشانه ها اسهال در شیرخواران و کودکان

علائم اسهال شدید : اسهال شدید بدلیل ایجاد کم آبی در بدن می تواند خیلی مضر و خطرناک باشد کم آبی ( دهیدراتاسیون ) به از دست دادن مایع در بدن گفته می شود.  نوزادان می توانند مقدار زیادی مایع در مدت کوتاه و خیلی سریع از دست بدهند .

علائم دیگر شامل : دهان خشک ، نداشتن اشک هنگام گریه کردن ، چشم گود افتاده ، ادرار کمتر از حد معمول ، ادرار تیره ، فونتانل ( نقطه نرم روی بالای سر نوزاد ) فرو رفته در نوزادان کمتر از یکسال

راه انتشار ، فاز ، دوره بیماری

اسهال عفونی به راحتی منتقل می شود اسهال ناشی از ویروس و عفونتهای دیگر خیلی واگیردار هستند بنابراین دستهای خود و کودکتان را خوب با آب و صابون بعد از هر بار دستشویی یا تعویض پوشک بشویید

 اسهال می تواند از یک تا هفت روز باقی بماند در طول این مدت به کودک مایعات فراوان بدهید تا از کم آبی بدن پیشگیری شود برای حفظ سلامتی و انرژی غذای کودک را ادامه دهید

درمان التهاب پوستی ناحیه پوشک ( دیاپرراش Diaper Rash)

اسهال می تواند برای پوست ناحیه پوشک خیلی محرک و سوزاننده باشد کرم یا پمادی برای پوست کودک تهیه کنید تا احتمال دیاپر راش را کاهش دهید. برای درمان ادرار سوختگی می توانید از کرم های حاوی روی و ژل پترولیوم (وازلین) استفاده کنید بعد از هر بار اجابت فوری پوست کودک را تمیز کنید و کرم محافظ پوست را بمالید.

چگونگی مراقبت از کودک اسهالی در خانه

 درمان اسهال در کودکانی که شیرمادر می خورند

در طول چند ماه اول زندگی برای نوزادان شیرمادر خوار داشتن مدفوع حجیم و تحرکات روده طبیعی است . اگر افزایش ناگهانی در تعداد تحرکات روده مشاهده کردید شیرخوار ممکن است اسهال داشته باشد. علائم دیگر اسهال مثل مدفوعی که شامل موکوس (مخاط ) یا خون باشد . مدفوع با بوی خیلی بد همیشه یکی از علائم اسهال است وقتی نوزاد اسهال دارد تغذیه با شیرمادر را ادامه دهید و آن را قطع نکنید . اگر اسهال خیلی شدید است و یا شما متوجه کم آبی نوزاد شدید به کودک بعد یا بین تغذیه با شیرمادر محلول ORS بدهید محلول ORS نباید جایگزین شیرمادر شود اگر نوزاد خوب سینه را نمی گیرد شیر  و ORS یا سرم خوراکی را قطره قطره به او بدهید .

به شیر خوار 1 قاشق ( 5 میلی لیتر ) از شیر دوشیده شده و یا ORS هر 3 دقیقه یکبار بدهید و آن را به حد تحمل افزایش دید . اگر نوزادراستفراغ نداشت بعد از 4 ساعت مجددا تغذیه با سینه را شروع کنید .

اگر به هر دلیل لازم است تغذیه شیرمادر از راه سینه را قطع کنید شیر خود را بدوشید تا جریان شیر در سینه متوقف نشود .

هیچ نوع مایع دیگر مثل آب میوه تجاری، لعاب برنج ، نوشیدنی های اسپرت ، چای یا نبات داغ و نوشیدنی های خانگی به او ندهید. اگر شیرخوار  غذای جامد می خورد و اسهال دارد رژیم غذایی معمولی را ادامه دهید ولی اگر استفراغ دارد شیر مادر و  ORS را همانگونه که در بالا شرح داده شد آرام آرام بدهید وقتی استفراغ تا 4 ساعت قطع شد می توانید غذاهای ساده را برای وی شروع کنید که شامل غذاهایی است که فاقد شکر باشند و راحت هضم شوند مثل غلات و غذاهای تهیه شده با غلات و موز است

شیرخوار در روزهای آینده خواهد توانست رژیم غذای معمولی خود را ادامه دهد .

اسهال در کودکانی که با شیر خشک تغذیه می شوند

می توانید برای نوزاد تغذیه معمول با شیرخشک را هنگام اسهال همچنان ادامه دهید و شیر خشک را رقیق و آبکی نکنید اگر نوزاد استفراغ ندارد همان اندازه قبل به او شیر بدهید و بیش از حد معمول به او شیر ندهید از محلول ORS استفاده کنید .

الکترولیت : 1 قاشق ( 5 میلی لیتر ) ORS هر 3-2 دقیقه به او بدهید و همینطور ادامه دهید تا نوزاد بتواند آن را تا حد تحمل ادامه دهید و وقتی برای مدتی استفراغ نداشت مقدار ORS را به 20 میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن نوزاد برسانید ORS  را در زمان بیداری نوزاد به وی بدهید اگر نوزاد تا 2  ساعت  استفراغ نداشت می توانید مثل قبل به او شیرخشک بدهید و محلول ORS را به مقدار کم به او  بدهید

اسهال در شیرخوارانی که غذای جامد نیز می خورند

اگر کودک شما غذای جامد می خورد و اسهال گرفته غذای جامد را می توانید ادامه دهید ولی اگر استفراغ دارد به او شیرخشک و یا محلول ORS را می توانید همانگونه که در بالا شرح داده شد بدهید وقتی استفراغ برای 4 ساعت قطع شد می توانید غذاهای ساده به او بدهید که شامل غذاهای فاقد شکر و راحت هضم مثل غذاهای تهیه شده با غلات ( cereal) و غذاهای پوره شده و خمیری و موز می باشد و بعد از بهبودی در روزهای آینده می توانند به رژیم غذایی قبل ادامه دهند

اسهال در نوپایان

اگر اسهال نوپایان خفیف است آب میوه به مقدار خیلی کم می تواند بخورد نوشیدنی های تجاری شکر دارند که اسهال را بدتر می کند نوشیدنی های کافئین دار مثل کولاها هم اسهال را بدتر می کنند . اگر اسهال مکرر و آبکی بود به کودک مایعات فراوان بدهید اگر کودک علائم کم آبی دارد به او ORS بخورانید خیلی از بچه ها ORS را دوست ندارند چون مزه نمک میدهد اما اگر خنک باشد ممکن است آن را بپذیرند شما می توانید آنرا طعم دار کنید مثل مخلوط کردن با آب میوه های بدون شکر و غیر ملین به این صورت که یک قسمت آب میوه را با دو قسمت ORS مخلوط کنید .

اگر کودک استفراغ دارد از دادن غذای جامد بپرهیزید و و مایعات به کودک بدهید و با افزایش تدریجی آن را به میزان حد تحمل برسانید . اگر کودک بالای 4 ساعت استفراغ نداشت دوباره غذای جامد را شروع کنید بیشتر کودکان در این شرایط غذاهای ساده و نشاسته دار را راحتتر می توانند هضم کنند غذاهای ساده مثل نان ، برنج ، نودل ها ، سیب زمینی ، غلات ، کراکر ( نوعی بیسکوئیت نمکی ) و موز هستند . کودک حتی زمانی که اسهال دارد می تواند غذای جامد بخورد تغذیه خوب به بهبودی کمک می کند .

اسهال در بچه های 3 ساله و بالاتر

اگر اسهال خفیف بود به مقدار خیلی کم می تواند آب میوه بخورد نوشیدنی های تجاری و نوشیدنی های حاوی کافئین مثل کولاها  بدلیل دارا بودن شکر اسهال را بدتر می کنند اگر اسهال مکرر و آبکی بود مایعات فراوان به کودک بدهید اگر کودک علائم کم آبی را نشان می دهد به او محلول ORS بدهید همانطور که در بالا توضیح داده شد . می توانید ORS را خنک کنید یا طعم دار کنید تا بهتر مورد پذیرش کودک قرار گیرد . اگر کودک استفراغ دارد از دادن غذای جامد به او خودداری کنید و به او مایعات بدهید هر 5 دقیقه 2-1 قاشق مایعات به او بدهید و آن را در حد تحمل کودک افزایش دهید اگر کودک بیش از 4 ساعت استفراغ نداشت غذاهای جامد را برای او شروع کنید . اکثر کودکان غذاهای ساده و نشاسته دار را وقتی اسهال و استفراغ دارند راحتتر می توانند هضم کنند مثل غلات ، نان ، کراکر( نوعی بیسکوئیت نمکی )، برنج ، نودل ها ، سیب زمینی و موز

کودک حتی وقتی اسهال دارد می تواند غذای جامد بخورد تغذیه خوب قدم مهمی است برای رسیدن به بهبودی است

هرگز به کودک بدون تجویز پزشک دارو برای اسهال ندهید

هیچ داروی ثابت شده و ایمن برای اسهال ویروسی وجود ندارد در واقع آنتی بیوتیک ها اسهال را بدتر می کنند آنها باکتری های مفیدی که در روده زندگی می کنند را از بین می برند . داروهایی که برای اسهال با یا بدون نسخه تهیه می شود عوارض زیادی دارند مثل خواب آلودگی بیش از حد ، بدتر شدن کرامپ های شکمی و عوارض دیگر که می تواند برای کودک خطرناک باشد پس هیچ دارویی بدون تجویز پزشک برای اسهال به کودک ندهید به طور کلی بهترین درمان برای اسهال پیشگیری از کم آبی بدن با دادن مایعات فراوان است .

چه موقع برای درمان اسهال کودکان به پزشک مراجعه کنید ؟

در صورت مشکلات زیر کودک را نزد پزشک ببرید :

• کودک شما علائم خفیف کم آبی دارد ولی بعضی از مایعات را میتواند بنوشد
• کودک شما بیش از 48 ساعت استفراغ دارد
• کودک بیشتر از 3 ماه سن دارد و تب دارد
• در اسهال کودک مخاط وجود دارد
• کودک اسهال شدید ( بیش از 8 بار در روز ) و بالای دو روز دارد
• کودک بیش از 2 هفته اسهال خفیف داشته باشد

به نزدیکترین مرکز اورژانس بروید اگر

• کودک علائم کم آبی داشته باشد و قادر به نوشیدن مایعات نباشد
• کودک اسهال یا استفراغ سبز یا خونی داشته باشد
• کودک درد شکم شدید رو به بدتر شدن داشته باشد و با دفع مدفوع بهتر نشود
• کودک خیلی بیمار به نظر برسد
• کودک تب داشته باشد و یا اسهال مداوم داشته باشد و یا کمتر از 3 ماهه باشد

نکات کلیدی درمورد اسهال کودکان

• اسهال به علت حرکات مکرر و سریع روده است که باعث مدفوع شل و آبکی می شود
• اسهال می تواند باعث کم آبی بدن شود که می تواند خطرناک باشد
• علائم کم آبی شامل خشکی دهان ، چشمان گود رفته ، نداشتن ادرار و انرژی کم است
• وقتی کودک اسهال دارد غذاهای عادی به او بدهید و مایعات فراوان به او بدهید
• اگر کودک شما نوزاد است برای مایع درمانی به پزشک مراجعه کنید
• برای جلوگیری از کم آبی قبل از مراجعه به پزشک به کودک محلول ORS بدهید
• اگر کودک قادر به نوشیدن مایعات نیست ، در مدفوع او خون دیده می شود ، درد ممتد دارد و یا اگر حال او رو به وخامت است سریع به پزشک مراجعه کنید