علل، علایم و درمان ترومبوفلبیت عمقی Deep vein thrombosis )DVT)

Deep vein thrombosis )DVT) یا ترومبوفلبیت عمقی زمانی اتفاق می افتد که لخته خون ایجاد شده در عروق سطحی وارد ورید عمقی بدن می شود لخته خونی که در ورید است را ترومبوز وریدی می نامند DVT معمولا در وریدهای عمقی پا ( وریدهای بزرگی که به داخل عضله ران و ساق می روند ) اتفاق می افتد و درد و تورم در پا و عوارض جدی تری مثل آمبولی ریوی ایجاد می کند این عارضه خیلی خطرناک و کشنده است یک لخته خون ممکن است در گردش خون رها شود و یکی از عروق خونی در ریه ها را مسدود کند DVT و آمبولی ریوی با همدیگر ترومبو آمبولیسم ( VTE ) نامیده می شود .

علایم DVT

گاهی DVT ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد ولی علایم شایع شامل :

• درد و تورم و التهاب در یکی از پاها ( معمولا در ساق پا )
• درد سنگین در ناحیه درگیر
• گرمی پوست در موضع
• قرمزی پوست ، بخصوص پشت و زیر زانو
• DVT معمولا یک پا را درگیر می کند و زمانی که پاها را به بالا به سمت زانو خم می کنید درد بیشتر می شود

آمبولی ریوی

اگر DVT بدرستی درمان نشود از هر 10 نفر یک نفر دچار آمبولی ریوی می شود که خیلی خطرناک و تهدید کننده حیات است و شرایطی که ایجاد می کند :

• تنگی نفس که ممکن است تدریجی و یا ناگهانی باشد
• درد قفسه سینه که ممکن است با نفس کشیدن بدتر شود
• غش کردن ناگهانی

DVT و آمبولی ریوی از نظر مراقبت و درمان یک وضعیت اورژانسی است و توجهات فوری پزشکی را می طلبد اگر علایم DVT را دارید سریعا به مراکز درمانی مراجعه کنید

عوامل DVT

هر سال در انگلستان از هر هزار نفر یک نفر دچار DVT می شوند که در سنین بالای 40 سال شایعتر است ریسک فاکتور های دیگر شامل :

• داشتن سابقه DVT یا آمبولی ریوی
• داشتن تاریخچه فامیلی لخته خون ( ترومبوز وریدی )
• بی تحرکی برای مدت طولانی ، مثلا بعد از عمل جراحی یا مسافرت های طولانی
• عروق خونی آسیب دیده می تواند لخته خون در رگ را نتیجه دهد
• وضعیتی که باعث ایجاد لخته در رگ شود مثل سرطان ( شیمی درمانی و رادیوتراپی ) بیماریهای قلب و ریه
• ترومبوفیلیا ( بیماری که در آن خون تمایل به لخته شدن دارد ) و سندرم هوگ Hughes syndrome ( اختلال در سیستم ایمنی بدن که ریسک ایجاد لخته خون را افزایش می دهد
• بارداری ، در زمان بارداری خون راحتتر لخته می شود
• چاقی مفرط
• مصرف قرص های ضد بارداری و هورمون درمانی ( HRT Hormone Replacement Therapy- ) درمانی که برای رهایی از عوارض یائسگی بکار می رود – هر دو دارای هورمون زنانه استروژن هستند که باعث تشکیل راحتتر لخته خون است

تشخیص DVT  

وقتی فردی با علایم DVT به پزشک مراجعه می کند پزشک بعد از گرفتن شرح حال و معاینه ممکن است آزمایش و تصویربرداری های زیر را درخواست کند

تست D-dimer

تشخیص DVT فقط از روی علایم مشکل است بنابراین پزشک آزمایش مخصوصی به نام D-dimer را درخواست می کند اگر لخته خون در سیستم گردش خون باشد این تست می تواند آن را مشخص کند اما این تست همیشه قابل اطمینان نیست بعد از عمل جراحی و حاملگی لخته خون افزایش می یابد و این تست قابل قضاوت نیست و نیاز به تستهای دیگری هست

سونوگرافی

سونوگرافی برای پیدا کردن لخته خون استفاده می شود یک نوع بخصوص سونوگرافی بنام سونوگرافی داپلر برای بررسی چگونگی سرعت و حرکت جریان خون بکار می رود هر جا جریان خون کند و یا مسدود شود نشان دهنده وجود لخته خون در آنجاست

ونوگرام

اگر با تست D-dimer و سونوگرافی تشخیص میسر نبود این تصویر برداری انجام می شود به این صورت که یک داروی ماده حاجب داخل رگ تزریق می کنند و سپس با اشعه ایکس ، تصویر برداری می کنند ماده حاجب که وارد گردش خون شده همه عروق را در عکس به شکل نورانی و های لایت نشان میدهد و رگی که با لخته مسدود شده های لایت نیست

درمان DVT

درمان DVT معمولا شامل مصرف داروهایی است که از ایجاد لخته خون جلوگیری می کند ( داروهای آنتی کوآگولانت ) این داروها از توانایی خون به لخته شدن و یا بزرگتر شدن لخته ها جلوگیری می کند هپارین و وارفارین از این نوع داروها هستند در بیمارستان آمپول هپارین برای بیمار تجویز می شود این دارو اثر فوری دارد بعد از درمان اولیه با هپارین در ادامه ممکن است قرص وارفارین برای پیشگیری از ایجاد لخته بیشتر هم به بیمار داده شود داروهای دیگری که نوعی آنتی کوآگولانت هستند ولی عوارض جانبی کمتری دارند مثل rivaroxaban و apixaban هستند

پیشگیری از DVT  

اگر ریسک ابتلا به DVT دارید می توانید با انجام کارهای زیر از ایجاد لخته جلوگیری کنید مثلا به طور موقت مصرف قرص های ضد بارداری را متوقف کنید یا با تجویز پزشک از جوراب واریس استفاده کنید و وقتی بیمارستان را ترک می کنید تیم درمان برای کمک به پیشگیری از ایجاد لخته مجدد نیز این توصیه های را می کنند

• عدم استعمال دخانیات
• داشتن رژیم غذایی سالم و مناسب
• انجام ورزش به طور منظم
• در صورت چاقی کم کردن وزن و حفظ وزن مناسب

مدرکی وجود ندارد که ثابت کند آسپرین می تواند ریسک ابتلا به DVT  را کاهش دهد .

وقتی قرار است بیش از 6 ساعت برای یک مسافرت طولانی در هواپیما یا قطار یا ماشین بنشینید می توانید ورزشهای ساده پا را انجام دهید ، قدم های کوتاه بردارید و به اندازه کافی آب بنوشید

در کشورهای پیشرفته همه بیمارانی که در بیمارستان بستری می شوند هر نوع درمانی که داشته باشند و با هر مشکلی که بستری شده اند از نظر ریسک ابتلا به ایجاد لخته خون ارزیابی می شوند