میان وعده های تغذیه خوراکی

اگرچه همواره درباره مضرات مواد غذایی چون پفک، چیپس، انواع تنقلات و ساندویچ های سرد صحبت شده است، اما این میان وعده ها از میان وعده های پرطرفدار در میان دانش آموزان هستند. با این وجود در سال های اخیر برنامه های وزارت بهداشت به سمتی حرکت کرده است که در بوفه مدارس میان وعده هایی با ارزش غذایی بالا در اختیار دانش آموزان قرار گیرد. به این ترتیب نه تنها آنها مواد مغذی و سالم و مورد نیاز خود را دریافت خواهند کرد، بلکه دانش آموزان آموزش می بینند که در سال های آتی به عنوان فردی بزرگسال نیز مواد غذایی سالم مصرف کنند.

یکی از این برنامه ها دستورالعمل ایجاد پایگاه تغذیه سالم است که با هدف تامین بخشی از انرژی و مواد مغذی مورد نیاز دانش آموزان و ارایه موادغذایی سالم و با کیفیت و جلوگیری از عرضه موادغذایی بی کیفیت، تهیه و تنظیم شده است. برهمین اساس فهرست موادغذایی قابل عرضه و غیرقابل عرضه در بوفه های مدارس، در دستورالعمل پایگاه تغذیه سالم گنجانده شده است.

این میان وعده ها شامل هفت گروه خشکبار، خرما و انواع مغزها و دانه ها ( از نوع کم نمک) ، شیر و فرآورده های آن، نوشیدنی، میوه، بیسکویت، کیک وکلوچه، لقمه سالم، و غذاهای پخته می شوند که در مورد هر کدام،  کمیت و کیفیت آن باید در نظر گرفته شود .

یادمان باشد میان وعده های دانش آموزان باید حداقل ۳۰۰ تا ۵۰۰ کالری انرژی داشته باشند که علاوه بر سه وعده غذایی اصلی مصرف شوند. از آنجایی که این کودکان در روزهایی که در مدرسه هستند، باید این نیاز را از طریق خرید مواد خوراکی در مدرسه تامین کنند، بنابراین باید هم مکان عرضه میان وعده و هم خود مواد خوراکی دارای شرایط بهداشتی باشند تا سلامت دانش آموزان حفظ شود و ارتقا یابد.

چه نوع خشکباری می تواند میان وعده باشد

خشکبارهایی مثل توت خشک، انجیرخشک، انواع برگه ها خرما، کشمش( انواع میوه های خشک، انواع مغزها ودانه ها) گردو، بادام، بادام زمینی، فندق، بادام هندی، پسته، کنجد، مغز تخمه ها، نخودچی، برنجک، گندم برشته شده همگی می توانند در زمره خشکبار مفید تلقی شوند، اما این نکته ضروری است که ارایه این نوع خشکبار باید به نحوی باشد که همگی بسته بندی شده و داری مجوز های و برچسب بهداشتی لازم باشند. در عین حال باید توجه داشت که میزان نمک بکار رفته در این نوع مغزها باید  بسیار پایین بوده و شرایط استاندارد غذایی در مورد آن لحاظ شود.

شیر و دوغ بدون گاز، میان وعده های سالم

شیرو فرآورده های آن نیز در زمره یکی از بهترین میان وعده ها قرار دارند. بخصوص انواع ماست، انواع شیر، پنیر( به جز پنیر خامه ای)  و بستنی می تواند در زمره یکی از بهترین میان وعده ها باشد. البته باید در نظر گرفت که همه فرآورده ها باید پاستوریزه و یا استریلیزه و بسته بندی تک نفره استفاده شود و ترجیحا از نوع کم چرب ( ۲.۵ درصد یا کمتر ) باشد. بخصوص بهتر است که شیر به صورت ساده یا ساده غنی شده باشد (با ویتامینDیا کلسیم) اما شیر های طعم دار مثل شیر کاکایو و شیر قهوه و .... را نیز می توان مصرف کرد .

در عین حال باید در نظر گرفت که بستنی یخی و فر آورده های چون یخمک شامل  میان وعده سالم نمی شوند، اما در مورد نوشیدنی های دیگر جز شیر باید گفت که دوغ یکی از بهترین نوشیدنی ها به جای نوشابه برای میان وعده محسوب می شود، البته این دوغ باید بدون گازصنعتی باشد . همچنین برای رفع تشنگی می توان از آب های معدنی نیز استفاده برد.

میوه ها، گل سر سبد میان وعده ها

میوه ها می توانند یکی از انواع میان وعده های مفید باشند که با وجود فیبر و ویتامین ها و مواد معدنی می توانند بخشی از نیازهای تغذیه ای کودکان را در پایگاه تغذیه ای سالم برطرف کنند.

انواع میوه مثل سیب، نارنگی، پرتقال و ... را می توان در این پایگاه ها ارایه کرد، اما مساله این است که میوه ها باید کاملاً شسته و ضدعفونی شده باشند و در بسته بندی های یک نفره ارایه شوند.

بیسکویت، کیک وکلوچه، به شرط رعایت تاریخ مصرف

بسکوییت ها ، کیک و کلوچه، چه سنتی و چه صنعتی از دیگر میان وعده های سالمی هستند که در فهرست دستورالعمل پایگاه تغذیه سالم برای تغذیه میان وعده کودکان ارایه شده است .

اما در مورد بسکوییت ها باید توجه داشت که آنها ترجیحا از نوع سبوس دار بوده، بدون کرم باشد. در مورد  کیک وکلوچه نیز نوع غنی شده با ریز مغذی ها مثل آهن، روی و ویتامین آ ترجیح داده می شود

همه این مواد باید با روغن حاوی اسید چرب، اسیدچرب ترانس زیر ۵ درصد تهیه شده و دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت باشند و به تاریخ مصرف آنها نیز حتماً توجه شود.

دانش آموزان را با لقمه های سالم آشتی دهید

یکی دیگر از مواردی که در دستور العمل پایگاه تغذیه سالم پیشنهاد شده، استفاده از لقمه های سالم در تغذیه کودکان است .

 نان و پنیر و گردو ، نان و تخم مرغ و گوجه فرنگی، نان و پنیر و خیار، نان و پنیر و گوجه فرنگی، نان و کره و عسل می تواند میان وعده های سالمی باشد که نیاز های تغذیه ای را در مدارس به خوبی مرتفع کند .

باید توجه داشت که این لقمه ها در بوفه های مدارس باید به شکل تک نفره بسته بندی شده و سبزیجات به کار رفته در داخل آنها کاملا شسته شده و ضد عفونی و گند زدایی  شده باشند . همچنین تخم مرغ های بکار رفته در این لقمه ها باید آب پزو سفت تهیه شده باشند و پنیر آن ها نیز پاستوریزه کم چرب و کم نمک باشد.

همچنین یادمان باشد که نان های به کار رفته در این لقمه ها هم جایگاه تغذیه ای ویژه خود را دارند. توصیه می شود از نان های سفید که فاقد سبوس هستند و ارزش غذایی کمی دارند کمتر استفاده شود و به جای آن از انواع نان سبوس دار مثل سنگک و نان های حجیم و نیمه حجیم صنعتی از نوع سبوس دار و یا همراه با انواع مغزها (تخم آفتابگردان، کنجد، کدو و ...) و یا تهیه شده از آرد کامل گندم و غنی شده استفاده شود.

توزیع غذاهای پخته و سالم؛ گزینه ای ایده آل

برخی از کودکان تمایلی به خوردن غذای پخته برای میان وعده های خود دارند و از آن استقبال می کنند. این نوع غذاها نیز از جمله مواد غذایی هستند که طبق دستورالعمل پایگاه تغذیه سالم به عنوان میان وعده هایی سالم معرفی شده اند  که از جمله انواع آش و سوپ، لوبیا، عدس و حلیم از این نوع غذاها هستند که باید در ارایه آنها به این نکته توجه شود که همه آنها کمک نمک و کم چرب باشند. در عین حال غذایی چون شله زرد، فرنی، شیربرنج و سمنو نیز در بوفه های مدارس قابل ارایه هستند که همه کم شیرین وکم چرب هستند.

در عین حال باید به شرایط آماده سازی و نگهداری این غذاها نیز توجه داشت. از جمله اینکه پخت این غذاها باید به صورت روزانه و در شرایط کاملا بهداشتی صورت گیرد. نکات بهداشتی باید مطابق با آیین نامه بهداشت محیط مدارس بوده و ارایه غذا در ظروف یک بار مصرف مخصوص مواد غذایی داغ با پایه گیاهی صورت گیرد .

توزیع غذا به صورت کاملا داغ انجام شود و تفاوت های فرهنگی دانش آموزان نیز در برنامه غذایی رعایت شود. این نوع مواد آماده باید بلافاصله بعد از پخت توزیع و ارایه شوند .