در این مطلب از وبلاگ دکتر همه، به بررسی ارتباط بین اسید آسکوربیک (ویتامین C) و تشکیل سنگ‌های کلیوی می‌پردازیم. شاید شنیده باشید که مصرف زیاد ویتامین C می‌تواند خطر سنگ کلیه را افزایش دهد. اما این موضوع چطور اتفاق می‌افتد؟ بیایید با هم این فرایند را مرحله به مرحله بررسی کنیم.

بیشتر بخوانید:درمان خانگی سنگ کلیه چیه؟

فرایند متابولیسم: از ویتامین C تا اگزالات

اسید آسکوربیک که همان ویتامین C معروف است، یک ماده مغذی ضروری با خواص آنتی‌اکسیدانی است. اما وقتی در بدن متابولیزه می‌شود، می‌تواند به ترکیباتی تبدیل شود که شاید چندان برای مان خوشایند نباشند. این فرایند به صورت غیرآنزیمی (یعنی بدون دخالت آنزیم‌ها) رخ می‌دهد و شامل مراحل زیر است:

1. تبدیل به دهیدروآسکوربیک اسید (DHA): 

   اسید آسکوربیک در بدن اکسیده شده و به دهیدروآسکوربیک اسید (DHA) تبدیل می‌شود. این ماده هنوز خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و در بدن نقش‌های مفیدی ایفا می‌کند.

2. تجزیه به دی‌کتوگلوکونیک اسید (DKG):  

   DHA سپس به یک ترکیب ناپایدار به نام دی‌کتوگلوکونیک اسید (DKG) تبدیل می‌شود.

3. تولید اگزالات: 

   در نهایت، DKG شکسته شده و به اگزالات و چند ترکیب دیگر تبدیل می‌شود. اگزالات همان ماده‌ای است که می‌تواند در تشکیل سنگ‌های کلیوی نقش داشته باشد.

 بیشتر بخوانید:چگونه می توان از عود ابتلا به سنگهای کلیه پیشگیری کرد؟

تحقیقات نشان می‌دهد که اگر روزانه حدود 60 میلی‌گرم اسید آسکوربیک مصرف کنید، ممکن است تا 30 میلی‌گرم اگزالات در بدن تولید شود. البته همه این مقدار به اگزالات تبدیل نمی‌شود و بخشی از آن از مسیرهای دیگر دفع یا متابولیزه می‌شود.

از بدن به ادرار: اگزالات چگونه وارد ادرار می‌شود؟

اگزالاتی که در بدن تولید می‌شود، چه از متابولیسم ویتامین C باشد و چه از غذاهایی مثل اسفناج، ریواس، شکلات یا آجیل، توسط کلیه‌ها فیلتر شده و وارد ادرار می‌شود. به طور کلی:

- نیمی از اگزالات ادرار از رژیم غذایی می‌آید.

- نیمی دیگر از تولید داخلی بدن، از جمله متابولیسم اسید آسکوربیک، تأمین می‌شود.

در یک فرد سالم، میزان اگزالات دفع‌شده در ادرار معمولاً حدود 30 میلی‌گرم در روز است. اما اگر این مقدار به دلایل مختلف (مثل مصرف زیاد ویتامین C یا کم‌آبی) افزایش یابد، ممکن است مشکلاتی به وجود بیاید.

نقش اگزالات در تشکیل سنگ‌های کلیوی

وقتی سطح اگزالات در ادرار بالا می‌رود، این ماده می‌تواند با کلسیم موجود در ادرار ترکیب شود و کریستال‌های کلسیم اگزالات را تشکیل دهد. این کریستال‌ها در شرایط خاصی، مثل کم‌آبی یا حجم کم ادرار، می‌توانند رشد کرده و به سنگ‌های کلیوی تبدیل شوند. سنگ‌های کلسیم اگزالات شایع‌ترین نوع سنگ کلیه هستند.

عوامل زیر این خطر را افزایش می‌دهند:

- کم‌آبی: وقتی آب کافی نمی‌نوشید، ادرارتان غلیظ می‌شود و احتمال تشکیل کریستال‌ها بیشتر می‌شود.

- مصرف بالای سدیم: نمک زیاد در رژیم غذایی می‌تواند دفع کلسیم در ادرار را افزایش دهد.

- دوزهای بالای ویتامین C: مصرف مکمل‌های ویتامین C در مقادیر زیاد ممکن است تولید اگزالات را بیشتر کند.

بیشتر بخوانید:توصیه های موثر جهت کاهش سنگ سازی کلیه

چگونه از این مشکل پیشگیری کنیم؟

خوشبختانه با چند راهکار ساده می‌توانید خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را کاهش دهید:

- آب زیاد بنوشید: سعی کنید روزانه حداقل 2.5 لیتر ادرار تولید کنید (یعنی حدود 3 لیتر آب بنوشید). این کار ادرار را رقیق کرده و از تشکیل کریستال‌ها جلوگیری می‌کند.

بیشتر بخوانید:چند لیوان آب بخورم تا دچار سنگ کلیه نشم؟

- مصرف ویتامین C را متعادل کنید: اگر مکمل ویتامین C مصرف می‌کنید، از دوزهای خیلی بالا (مثلاً بیش از 1000 میلی‌گرم در روز) پرهیز کنید، به‌خصوص اگر سابقه سنگ کلیه دارید.

- رژیم غذایی مناسب: غذاهای غنی از اگزالات (مثل اسفناج و شکلات) را محدود کنید و کلسیم کافی (مثلاً از لبنیات) مصرف کنید تا اگزالات در روده به دام بیفتد و جذب نشود.

بیشتر بخوانید: سنگ کلیه در دوران بارداری

نتیجه‌گیری

اسید آسکوربیک یا ویتامین C می‌تواند در بدن به اگزالات تبدیل شود و اگر سطح اگزالات در ادرار بالا برود، خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی افزایش می‌یابد. اما این به این معنا نیست که باید از ویتامین C بترسید! با مدیریت رژیم غذایی و نوشیدن آب کافی، می‌توانید از فواید این ویتامین بهره‌مند شوید و در عین حال سلامت کلیه‌هایتان را حفظ کنید.

در دکتر همه، هدف ما این است که اطلاعات علمی را به زبانی ساده در اختیارتان بگذاریم. اگر سؤالی درباره سنگ کلیه یا تغذیه دارید، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید!