هیدروسفالی که به اصطلاح به وجود آب در مغز گفته می شود در اثر تجمع مقادیر زیادی از مایع مغزی – نخاعی (CSF) در بطن های مغزی ایجاد می شود. معمولا تجمع مایع بدلیل انسداد در مسیر جریان مایع – نخاعی است.

 برای مطالعه میکروسفالی کلیک نمایید

هیدروسفالی Hydrocephalus چیست؟

در اثر تجمع بیش از اندازه مایع در مغز، فشار به بافت های مجاور آورده و آنها را آزرده می کند که باعث افزایش تدریجی سایز جمجمه (سر)، تشنج و آسیب مغزی می شود. هیدروسفالی در صورت عدم درمان مناسب می تواند کشنده باشد.

علایم هیدروسفالی:

 شامل سر درد، استفراغ، تاری دید، اختلالات شناختی و مشکلات راه رفتن است.

آینده بیمار مبتلا هیدروسفالی به دو عامل مهم بستگی دارد:

1. تشخیص بموقع بیماری
2. عامل زمینه ای که باعث ایجاد هیدروسفالی می شود.

واژه «آب آوردن مغز» نادرست می باشد چون مغز در حالت طبیعی توسط مایع مغزی – نخاعی احاطه شده است که با آب معمولی تفاوت دارد. این مایع مغزی – نخاعی سه عامل عمده انجام می دهد:

• محافظ دستگاه عصبی مرکزی است.
• موارد زاید را تخلیه و یا تصفیه می کند.
• به مغز تغدیه مناسب می رساند .

روزانه مغز حدود 500 میلی لیتر مایع مغزی- نخاعی تولید می کند و مایع قبلی توسط عروق مغزی برداشته می شود. اگر روند برداشت این مایع دچار اختلال شود، مایع مغزی – نخاعی تجمع می یابد. و باعث ایجاد هیدروسفالی می شود.

انواع هیدروسفالی

از هر 500 نوزاد حدود یک نفر از آنها ممکن است با هیدروسفالی متولد می شود. ممکن است بدلیل عفونت های داخل رحمی مانند سرخجه و یا اوریون ایجاد شود و یا بدلیل نقص در مهره های بدن ایجاد گردد. از شایعترین اختلالات تکاملی است که حتی از سندرم داون و کری مادرزادی هم بیشتر دیده می شود.

هیدروسفالی اکتسابی

اغلب پس از تولد و بدنبال سکته مغژی، تومور مغزی، مننژیت و یا آسیب های شدید مغزی ایجاد می شود.

هیدروسفالی ارتباطی

در این حالت مایع مغزی – نخاعی نمی تواند از  بطن های مغزی خارج شود و با اصطلاح بین بطن های مغزی در گردش است .

هیدروسفالی با فشار نرمال

اغلب در افراد بالای 50 سال (بزرگسال) ایجاد می شود و معمولا علت آن ناشناخته است و بدنبال عواملی مانند سکته مغزی، آسیب مغزی، عفونت، جراحی و یا خونریزی ایجاد می شود.

هیدرو سفالی جبرانی ex-vacuo

در واقع در این حالت بدنبال سکته مغزی، آسیب های تروماتیک مغزی یا بیماری دژنراتیو (زوال آفرین) ایجاد می شود. در واقع با تحلیل بافت مغز، بطن ها بزرگتر از حد طبیعی به نظر می آیند.

برای مطالعه میکروسفالی کلیک نمایید

علایم هیدروسفالی

علایم هیدروسفالی در زمان تولد(هیدروسفالی مادرزادی یا هیدروسفالی نوزادی)

• اختلالات تنفسی
• سخت شدن عضلات دست و پا و یا تمایل به منقبض شدن آنها
• تاخیر در تکامل مانند نشستن و خزیدن
• ملاج سفت
• تحریک پذیری و یا گیجی و منگی
• سفتی گردن
• تغذیه مناسب ندارد
• ممکن است بلندتر از معمول به نظر برسد
• پوست سر نازک و براق به نظر می رسد. سیاهرگ های پوست سر برجسته می شود

• مردمک های چشم کودک به سمت کف چشم جابجا می شود به اصطلاح شبیه به غروب آفتاب می شود.
• گریه تیز و بلند دارند
• ممکن است تشنج داشته باشند
• ممکن است تهوع و استفراق داشته باشند.
  
  
  

علایم هیدروسفالی اکتسابی (هیدروسفالی پس از تولد)

• بی اختیاری مدفوع (نادراست)
• گیجی و عدم آگاهی از زمان و مکان
• سرگیجه
• سردرد
• بی قراری
• تهوع و استفراغ
• کاهش اشتها
• اختلالات شخصیتی
• دوبینی و تاری دید
• تشنج
• بی اختیاری ادرار
• اختلالات راه رفتن

چه عواملی ریسک هیدروسفالی را افزایش می دهند

عوامل زیر ریسک یا خطر هیدروسفالی را افزایش می دهند.

• نارس بودن
• مشکلات زایمانی
• مشکلات تکاملی جنینی
• ضایعات و تومورها
• تومورهای مغزی
• عفونت ها
• خونریزی در مغز
• آسیب مغزی شدید

تشخیص هیدروسفالی جنینی و نوزادان

در شیر خواران، سونوگرافی قبل از تولد به تشخیص کمک می کند.

• بعد از تولد و با گرفتن دور سرهای متوالی در ویزیت های معمولی که توسط متخصص کودکان انجام می شود. با افزایش سایز بیش از اندازه می توان به آن شک کرد.
• اگر سونوگرافی جمجمه غیر طبیعی بود باید ام آر آی MRI و یا سی تی اسکن مغزی انجام شود.

تشخیص هیدروسفالی اکتسابی

• معاینه و شرح و حال دقیق
• معاینه عصبی دقیق
• سی تی اسکن و ام آر آی (MRI) مغز

درمان هیدروسفالی

هر دو نوع هیدروسفالی جنینی- نوزادی و اکتسابی باید بلافاصله مورد درمان قرار گیرد در غیر اینصورت آسیب جدی بر بافت های سالم مغز وارد خواهد شد.

درمان هیدروسفالی شامل

• شانت shunt در واقع شانت، مایع مغزی – نخاع فرصت تخلیه پیدا میکند. در واقع (شانت هیدروسفالی) لوله ای است که یک سر آن در مغز و در بطن مغزی و سر دیگر ممکن است در شکم، قفسه سینه و یا یک حفره قلبی باز می شود. معمولا شانت برای درمان هیدروسفالی کافی است و باید تمام عمر در بدن قرار گیرد و با رشد فرد نیاز به تعویض آن با شانت بلند تر وجود دارد.
• ونتیریکوستومی- جراحی سوراخ در قاعده مغز ایجاد می کند که در این ناحیه تخلیه بدون نیاز بطن ها انجام می شود. بیشتر در مواقعی که هیدروسفالی از نوع انسدادی است استفاده می شود.

درمان هیدروسفالی با فشار نرمال

شانت در این حالت هم ممکن است کمک کننده باشد. اما برای بعضی از بیماران گاهی شانت کافی نیست که در این موارد ممکن است نیاز به :

• گرفتن مایع نخاعی اضافی از طریق سوزن کانال نخاعی
• اندازه گیری فشار مغزی و تخلیه موضعی از طریق مهره های کمری

عوارض مهم هیدروسفالی

عوارض و شدت هیدروسفالی به علت آن و زمان و میزان پیشرفت آن بستگی دارد اما اگر در زمان تولد میزان درگیری زیاد نبود و درمان سریع و بموقع انجام گیرد آینده و یا پیش آگهی هیدروسفالی بسیار خوب است.

عوارضی که می تواند بصورت دایمی به همراه کودک باشد شامل:

• اختلالات توجه
• اوتیسم
• اختلالات یادگیری
• اختلالات تعادلی
• مشکلات حافظه ای
• مشکلات زبانی
• اختلالات بینایی

پیشگیری از هیدروسفالی

حاملگی : معاینات و مراقبت دایمی در دوران حاملگی و یا جنینی بسیار ضروری است

عفونت ها: دقت نمایید که مراقبت ها درست و واکسیناسیون مناسب و درست انجام گرفته باشد.

واکسن مننژیت : از علل مهم هیدروسفالی، مننژیت است که با استفاده از واکسن ها رایج می توان از بروز آن جلوگیری کرد.

پیشگیری از تروما و یا آسیب: استفاده از کمربند در رانندگی هرگز در زمانی که الکل مصرف کرده اید رانندگی نکنید. استفاده از کلاه ایمنی.

شما می توانید در مورد میکروسفالی و یا کوچک ماندن اندازه سر در این لینک مطالعه نمایید